Թունավոր սնկեր

Սրանք թունավոր նյութեր պարունակող և մարդու թունավորումներ առաջացնող սնկերն են: Սակայն դրանց մեջ կան պայմանական ուտելի սնկեր (օրինակ՝ մորխերը, կաթնասնկերը), որոնց թունավոր հատկությունները համապատասխան մշակումից հետո վերանում են: 

Կենցաղում սնկերի թունավորությունը որոշելու գրեթե բոլոր նշաններն ու եղանակները (կտրելիս սպիտակ կամ կաթնանման հյութի առկայությունը, երկնագույն գունավորումը, կծու կամ տհաճ համը, սնկի եփուկում արծաթի գդալի կամ գլուխ սոխի, սխտորի սևանալը) հուսալի չեն: Միակ հուսալի միջոցը ուտելի և թունավոր սնկերի հատկությունները ճիշտ իմանալն է: 

Սնկերով թունավորման ախտանշաններ (որովայնի շրջանում հանկարծակի ցավեր, սրտխառնոց, փսխում, ուժեղ լուծ, ընդհանուր թուլություն, մարմնի ջերմաստիճանի նվազում) ի հայտ գալիս տուժածին պետք է փսխեցնել (շատ հեղուկներ խմեցնել), տալ լուծողական և անմիջապես դիմել բժշկական օգնության:

Ցածրակարգ սնկերի կիրառությունը կենցաղում վաղ ժամանակների պատմություն ունի: Խմորասնկերը, օրինակ, դեռևս վաղ անցյալում օգտագործվել են գինեգործության և հացաթխման մեջ: Պանրի տարբեր տեսակների ստացման համար կիրառվել են վրձնասնկերի առանձին տեսակներ: Վերջին ժամանակներս այդ սնկերի օգտագործման ոլորտներն անհամեմատ ընդլայնվել են. էական հաջողությունների է հասել սնկերից հակաբիոտիկների, վիտամինների, ֆերմենտների, տարբեր օրգանական թթուների և այլ նյութերի ստացումը:

Սնկերի մեծ մասն ուտելի է, կան նաև ոչ ուտելի սնկեր: Դրանցից են կեղծ անձրևասունկը և լեղասունկը, որոնք թունավոր չեն, սակայն ունեն տհաճ համ ու հոտ, որոնք պահպանվում են նույնիսկ երկարատև մշակումից հետո:

Բարձրակարգ սնկերը սննդում լայնորեն օգտագործվող բնական բարձրորակ սննդամթերք են: Բազմաթիվ վայրի  և մշակովի սնկերի պտղամարմինն օգտագործվում է սննդի մեջ:

Վիկինգներ: Պատմություն: 26-30

Պատմիր վիկինգների մասին:

Հյուսիսային Եվրոպայի պատմության IX-XI դարերն անվանում էին Վիկինգների դարաշրջան: Այս ժամանակաշրջանում Սկանդինավյան թերակղզու բնակիչները՝ դանիացիները, շվեդները և նորվեգացիները ձեռնամուխ եղան նվաճումների: Սկանդինավցիներին ընդհանրապես զնվանում էին նորմաններ (հյուսիսային մարդիկ), իսկ հին Ռուսիայում՝ վայրագներ: Իսկ ծովային արշավանքներին մասնակցողները հայտնի էին վիկինգներ անունով: Վիկինգները գաղութներ և իշխանություններ հիմնեցին Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, Սիցիլիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում: X-րդ դարում վիկինգները բնակեցրին Իսլանդիան: Շուտով նաև նրանք հայտնագործեցին Գրելանդիա կղզին: 

Պատմիր ,համադրիր արևմտյան և հարավային սլավոններին:

 

Հայոց լեզու, նոյեմբերի 28, դասարանում

131. Հարցական դերանվան փոխարեն գրի´ր տրված գոյականները՝ պահանջված ձևով (տրական հոլովով):

Ընկեր, եղբայր, մարդ, մարդկություն, խոսք, գործ, վերադարձ:

Ընկերոջ, եղբոր, մարդու, մարդկության, խոսքին, գործին, վերադարձին: 

Հավատալ ո՞ւմ : Հավատալ ինչի՞ն:

132. Հարցական դերանվան փոխարեն գրի´ր տրված գոյականները՝ պահանջված ձևով (բացառական հոլովով):

Ընկեր, եղբայր, մարդիկ, հանդիպում, զրույց, հարցուփորձ:

Ընկերոջից, եղբորից, մարդուց, հանդիպումից, զրույցից, հարցուփորձից: 

Խուսափել ումի՞ց: Խուսափել ինչի՞ց:

133. Հարցական դերանվան փոխարեն գրի´ր տրված գոյականները՝ պահանջված ձևով (գործիական հոլովով):

Երեխա, աշակերտներ, ընկերներ, գրականություն, մեքենա, սպորտ:

Երեխայով, աշակերտներով, ընկերներով, գրականությամբ, մեքենայով, սպորտով: 

Տարվել ումո՞վ: Հետաքրքրվել ինչո՞վ:

134. Նայի´ր տրված բառերի գործիական հոլովաձևերի կազմությանը և բացատրի´ր: Տրված ձևերն ինչո՞վ են տարբերվում գործիականի այլ ձևերից:

Ուղղական                     Տրական                         Գործիական       

Բարձրություն —                   բարձրության —                    բարձրությամբ կամ՝ բարձրությունով:

Ուրախություն —                   ուրախության —                    ուրախությամբ կամ՝ ուրախությունով:

Մտերմություն —                   մտերմության —                     մտերմությամբ կամ՝ մտերմությունով:

Երդում  —                               երդման-                                  երդմամբ կամ՝ երդումով:

Արյուն —                                 արյան —                                    արյամբ կամ՝ արյունով:

Անուն —                                   անվան —                                  անվամբ կամ՝ անունով:

 

135. Երկինք և մարդ բառերի տրված բառաձևերը տեղադրի´ր հոլովման աղյուսակում:

Երկնքում, երկնքից, երկինքը(ը), երկնքով, երկնքի(ն), մարդով, մարդու(ն), մարդ(ը), մարդուց:

Ուղղական — երկինքը, մարդ

Տրական — երկնքի, մարդուն

Բացառական — երկնքից, մարդուց

Գործիական — երկնքով, մարդով

Ներգոյական — երկնքում

 

136. Ընկեր, սրճարան գոյականները հոլովի´ր:

Ի՞նչ հարցի է պատասխանում հոլովներից յուրաքանչյուրը:

 

138. Կազմի´ր բառակապակցություններ՝ հարցական դերանունները փոխարինելով գոյականներով:

Ընկնել ո՞ւր:

Ընկնել ծուղակը, ընկնել փոսը: 

Հանդիպել որտե՞ղ:

 Հանդիպել սրճարանում, հանդիպել փողոցում: 

140. Կազմի´ր բառակապակցություններ՝ հարցական դերանունները փոխարինելով գոյականներով:

Վերադառնալ ո՞ւր, ինչի՞ն:

Տուն, երկիր, միտք, կարծիք:

Միտք, հայելի, ջրեր, ապակի, կարծիք:

Անրադառնալ ինչի՞ն, որտե՞ղ:

Մտքին, հայելուն, ջրերին, ապակուն, կարծիքին:

Տուն, երկիր, մտքին, կարծիքին: 

141. Կազմի´ր բառակապակցություններ՝ հարցական դերանունները փոխարինելով գոյականներով:

Դավաճանել ո՞ւմ, ինչի՞ն:

Հարազատներին, ազգին: 

Ուրանալ ո՞ւմ, ի՞նչ(ը):

Ծնողին, հայրենիքը: 

142. Գտի´ր Ա և Բ խմբերի բառերի բոլոր հնարավոր  կապակցությունները:

Ա. Բացատրել, ներկել, կարոտել, մոռանալ:

Ի՞նչ անել

Բ. Տատին, ընտանիքին, հորը, դասը, սխալը, մարդկանց, զանցանքը, ընտանիքը:

Ու՞մ, ինչի՞ն

 

Ում ինչ անել: 

 

143. Գտի´ր Ա և Բ խմբերի բառերի բոլոր հնարավոր  կապակցությունները:

Ա. Փարվել, գրկել, բռնել:

Բ. Թևը, երեխային, թևին, աղջկան, գլուխը, Արային, գլխին, Լուսինեին, մազերը, մորը, մազերին, գեղեցկուհուն:

Ի՞նչ անել ու՞մ ինչի՞ն: 

 

142. Գտի´ր Ա և Բ խմբերի բառերի բոլոր հնարավոր  կապակցությունները:

Ա. Հպարտանալ, կարոտել, սիրել, մտաբերել:

Բ. Հողը, ծնողներին, ջուրը, ընկերներին, հողին, ընկերներով, հողով, քրոջը, ջրին, քրոջով, ջրով, հայրենիքը, արևը, արևին:

Ի՞նչ անել ու՞մ ինչի՞ն: 

 

145. Բացի և բացառությամբ կապերով և տրված բառերով կազմի ր հոմանիշ բառակապակցություններ:

Օրինակ`

Աղջիկ- բացի աղջկանից, բացառությամբ աղջկանից:

 

Ընկեր — բացի ընկերոջից, բացառությամբ ընկերոջից: 

կին — բացի կնոջից, բացառությամբ կնոջից:

Արման — բացի Արմանից, բացառությամբ Արմանից:

տեր — բացի տիրոջից, բացառությամբ տիրոջից:

մարդիկ — բացի մարդկանցից, բացառությամբ մարդկանցից:

տղաներ — բացի տղաներից, բացառությամբ տղաներից:

կինո — բացի կինոյից, բացառությամբ կինոյից:

արվեստ — բացի արվեստից, բացառությամբ արվեստից:

վարդեր — բացի վարդերից, բացառությամբ վարդերից:

մեղու — բացի մեղվից, բացառությամբ մեղվից: 

 

146. Փակագծում տրված գոյականները գրի´ր համապատասխան հոլովով:

(Նյու Յորքի) բնակիչները զարմանքով դիտում էին 19-ամյա մի (ուսանողի), որը սիրալիր (ժպիտով) սեղմում էր մի մեծ հանրախանութ մտնող բոլոր (այցելուների) ձեռքերը: Այդ (ձևը) 8643-րդ (հաճախորդին) (ողջունելուց) հետո նա վեր պարզեց կապտած ձեռքը և բացականչեց.

 

-Ուռա´: Ռուզվելտի (ռեկորդը) գերազանցեցի:

 

Հավանաբար (քչերն) է հայտնի, որ 1907 (թվականին) Սպիտակ (տունը) մի (ընդունելության) ժամանակ (ԱՄՆ-ի) այն ժամանակվա նախագահը սեղմել էր 8513 (մարդու) ձեռք:

 

147. Փակագծում տրված գոյականները գրի´ր համապատասխան հոլովով:

 

Երբեմն (ծովից) լույս է դուրս գալիս: Այն դիտվում է մակերեսային տաք(ջրեր)՝…(ալիք) կապտականաչավուն…(լուսարձակում)…(տեսք): Ծովային…(լուսարձակում) գլխավոր աղբյուրը միաբջիջ օրգանիզմներն են, որոնք ինչպես…(բույսեր), այնպես էլ…(կենդանիներ) հատկություն ունեն: Նրանք…(արև) էներգիան լուսային…(էներգիա) վերածելու բացառիկ ունակություն ունեն: Քիմիական բարդ…(ռեակցիա)… (հետևանք) առաջանում է «սառը» լուսարձակում, որը չի ուղեկցվում… (ջերմություն)…(արտադրություն):

 

Նախադասության միտքն այնպես արտահայտի´ր, որ ընդգծված բառը փակագծում տրված հոլովով լինի:

 

Գերմանիայի Շտրեբեկ գյուղի բնակիչները մոտ հազար տարի շախմատ են խաղում:(գյուղում)

Գերմանիայի Շտրեբեկ գյուղում, բնակիչները մոտ հազար տարի շախմատ են խաղում:

Ավելի քան հարյուր տարի է, ինչ աշակերտները պարտադիր քննություն են հանձնում, որի ժամանակ և´ շախմատի մասին գիտելիքներն են ստուգվում, և´ խաղալու կարողությունը (տարուց):

Հարյուր տարուց ավել է, ինչ աշակերտները պարտադիր քննություն են հանձնում, որի ժամանակ և´ շախմատի մասին գիտելիքներն են ստուգվում, և´ խաղալու կարողությունը (տարուց):

Փարիզում կայացած միջազգային մրցաշարերից մեկի ժամանակ վերջին տեղը գրավեց անգլիացի մի շախմատիստ, որի ազգանունը Չեմպիոն էր: (մրցաշարի, ազգանունով)

Փարիզում կայացած միջազգային մրցաշարի ժամանակ վերջին տեղը գրավեց անգլիացի մի շախմատիստ, Չեմպիոն ազգանունով: (մրցաշարի, ազգանունով)

Սիրելի թիմին պարտվելու ամոթից փրկելու համար արգենտինացի ֆուտբոլասերները ընդմիջման ժամանակ դարպասների տակ ռումբ էին դրել: (թիմը)

Սիրելի թիմը պարտվել էր: Ամոթից փրկելու համար արգենտինացի ֆուտբոլասերները ընդմիջման ժամանակ դարպասների տակ ռումբ էին դրել: (թիմը)

149. Նախադասության միտքն այնպես արտահայտի´ր, որ ընդգծված բառը փակագծում տրված հոլովով լինի:

 

Ստոկհոլմի թագավորական գրադարանն ունի շախմատին նվիրված հիսուն հազար գիրք: (գրադարանում)

Շախմատին նվիրված հիսուն հազար գիրք կա Ստոկհոլմի թագավորական գրադարանում: (գրադարանում)

150. Փորձի´ր բացատրել, թե ի´նչ են ցույց տալիս գործիական հոլովով դրված ընդգծված գոյականները:

 

Ծերուկը երկաթե ձողով գրում էր կավե սալիկի վրա:

Արտում մի մարդ կար, որ խոտ էր քաղում մանգաղով:

Բահով էր փորել այդ հսկա փոսը:

Այն նկարը կարծես թութակի պոչով է նկարել:

Ուզում ես այս ամուր պատը փոքր քլունգով քանդե՞լ:

Տաբատի վրայի բիծը սպունգով ու օճառով մաքրեց:

Գործիական հոլովը պատասխանում է ինչո՞վ հարցին: 

151. Փորձի´ր բացատրել, թե ի՞նչ են ցույց տալիս տրական հոլովով դրված ընդգծված գոյականները:

Վերջապես մոտենում ենք տաճարին:

Զանազան ուտեստներով զարդարված սկուտեղը մատուցեց հյուրին:

Աթոռներ չկային. Սեղանը մոտեցրեց բազմոցին: 

Շատ տարիներ հետո  հասավ փնտրածամրոցին:

Ձեռքի բաժակը տվեց հորը:

Ուզում էր լարի ծայրը հասցնել սյունին:

Սեռական-տրական հոլովը պատասխանում է ու՞մ, ի՞նչին հարցերին: 

152. Գրի՛ր, թե ի՛նչ հոլովով են դրված և ի՛նչ ընդհանուր իմաստ ունեն ընդգծված բոլոր բառերը:

Փոքրիկը պահել էր հյուրի կոշիկները:

Ընկերոջ կրիան պահում էր իրենց տանը:

Մոր պայուսակը չբացած էլ իմանում էր, թե մեջն ի՛նչ կա իր համար:

Միրգը հորեղբոր այգուց են բերում:

Սեղանի ոտքն է դարձրել խաղալիք:

Հոր ամբողջ ունեցվածքը մնաց կրտսեր որդուն:

Սեռական-տրական հոլովը պատասխանում է ո՞ւմ հարցին: 

153. Գրի՛ր, թե ի՛նչ հարցի են պատասխանում և ի՛նչ են ցույց տալիս ուղղական հոլովով դրված, ընդգծված բառերը:

 Եղբայրը կամաց դուրս եկավ ու դուռը փակեց:

 -Եղբա՛յր ջան, ինձ էլ տար քեզ հետ,- խնդրեց փոքրիկը:

Նրա եղբայր Տիգրանը ձևացրեց, թե չի լսում:

Սուլելով հետևից եկողն էլ եղբայրն է:

Երկու եղբայր ունի:

Երեխան բողոքում էր, թե ինքը եղբայր շատ է սիրում, բայց չունի:

Այս բառերի ուղիղ ձևը (եղբայր) է: 

154. Գրի՛ր, թե ի՛նչ հարցի են պատասխանում և ի՛նչ են ցույց տալիս ընդգծված, գործիական հոլովով դրված բառերը:

Մի ամսով էր գնացել, բայց տարով մնաց:

Գնացքն անցնում էր լայնատարած դաշտով:

Ամեն ինչ սիրով ու պատրաստկամությամբ է անում:

Ընկերներով հավաքվել են մեկի տանը:

Մի պատրվակով տնից դուրս եկավ:

Ճանապարհը մի կիլոմետրով էլ երկարեց:

Այս բոլորը պատասխանում են ինչո՞վ, ումո՞վ հարցերին: 

Հոլովն արտահայտում է բառի հարաբերությունը նախադասության մեջ մտնող այլ բառերի հետ:

Հոլովական ձևերը սովորաբար բազմիմաստ են, բայց յուրաքանչյուր հոլով ունի հիմնական իմաստ:

Որոշյալ և անորոշ առում

Ստուգողական ռուսերենից

• Самостоятельная работа.

1. Вспомните, что такое басня, расскажите все, что вы о ней знаете. 

Басня это короткий текст, которые выражает смысл.

1. Что такое книгопечатание? Что вы можете рассказать об истории книг, их эволюции? 

Книгопечатание это происходило старые времена. 

1. Вставьте вместо точек нужный глагол.
   а) в прошедшем времени.
   1. Вчера студентка долго читала текст. Когда она прочитала текст, она
   выполнила упражнение. ( читать, прочитать)
   2. Мы переводелим текст и перевели его правильно. ( переводить, перевести)
   3. Ты долго делаеш упражнения? Нет, я сделаю упражнения быстро. (делать,
   сделать)
   4. Когда я отвечала, преподаватель слушал. Когда я ответала, преподаватель
   объяснил мои ошибки. ( отвечать, ответить)
   5. Наконец, мы выучили новые слова. Мы долго учили новые слова. ( учить,
   выучить)
   6. Когда я жил в Екатеринбурге, я каждый день писал письма, а ты написал.
   Только одно письмо. ( писать, написать)

б) в будущем времени.
1. Что ты делаете вечером? Мы быстро сделаем упражнение. ( делать, сделать)
2. Вы переводите текст? Когда вы переведёте текст, прочитаю его. ( переводить,
перевести)
3. Мы долго учим слова. Когда мы выучим слова, мы пойдем гулять. (учить,
выучить)
4. Выберите правильную форму.
1. Завтра у нас тест по грамматике и мы весь вечер … падежи.
1. будем повторять
2. повторим
2. Он … домашнее задание и пойдет в кино.
1. будет выполнять
2. выполнит
3. Завтра я весь день … текст и учить новые слова.
1. буду переводить
2. переведу
4. Я … книгу и отдам ее тебе.
1. буду читать
2. прочитаю
5. Летом студенты … экзамены и потом отдыхать два месяца.
1. будут сдавать
2. сдадут
6. Все лето я … на рынке и помогать отцу.
1. буду работать
2. поработаю
7. Мы … тест два часа.
1. будем писать
2. напишем
8. Сейчас я … новый урок и пойду гулять.
1. буду повторять
2. повторю
9. Мы … билеты и пригласим преподавателей в театр.
1. будем покупать
2. купим

5. Составьте предложения со словами и словосочетаниями:

Обложка, помчаться, взяться, печатать, переписывать, электронные книги, закладка.

Я читаю бложка. 

Я помчаться в школе. 

Он взялься за бизнес. 

Я печатать бумаги. 

Я переписываюсь с Марианна. 

Я читаю электронные книги. 

Мы купим закладку. 

6. Вспомните пройденные орфограммы, вставьте на месте пропусков необходимые буквы:

Об…ективная рецензия, без…ядерная зона, необ…ятные просторы, об…егорить покупателя, от…явленный лгун, пред…являть документы, всё пред…усмотреть, об…ёмный портфель, пред…осенний период, пред…юбилейные приготовления, ра..сечь, ра..цвёл, во..стать, ..доровье; ..бегать, ра..щепить, бе..просветный, ..делка;бе..примерный, в..плеск, .. беречь, ..дание; бе..молвный, и..тратить, во..вратить, ра..хвалить, бе..заботный, бе..граничный, ра..целовать, ц…рк, ц…ганский, ц…фра, ц…тата, ц…клон, ц…пленок, бе..грамотный.. Рукою погоняет, а другою слезы ут_рает. Один со страху пом_р, другой ожил. Журавль ходит по болоту, нан_мается в работу. Так работаем, что недосуг носу ут_реть. С камня лык не над_решь. В зиму шубы не зан_мают. На чужой каравай рот не разевай, а пораньше вставай да свой зат_вай. Не все то золото, что бл_стит.

7. Закончите предложения, используя конструкцию от +
сущ. в Родительном падеже. 
1. Трава засохла об время 2. Публика ликовала от восторга. 3. Раненый стонал об работа с компьютером. 

4. Газеты пожелтели … 5. Она даже заплакала об боли. 6. об засухи у оператора покраснели глаза.
Материал для справок: работа с компьютером, боль, время.
радость, засуха, восторг.

8. Закончите предложения.
1. Из-за дождя … 2. Из-за плохого настроения… 3. Из-за невнимательности
… 4. Из-за тебя … 5. От усталости … 6. От боли … 7. От восторга … 8. Мы просто
валились с ног …

• Обсуждение первой части сказки о розе и жабе.
• Использование глаголов:

1. — Ты был в деканате? Что ты там делал?
— … ( спрашивал – спросил) расписание экзаменов.
— А разве на занятиях преподаватель не … ( говорил – сказал) об этом.
— Конечно, … ( говорил – сказал) , но я не … ( записывал — записал).
2. -На прошлом уроке вы … ( писали – написали) сочинение?
— … ( писали – написали).
— О чем ты … (писал – написал)?
— О своем друге.
— И как ты … ( писал – написал)?