9.00 — 9.0 – Общее занятие
9.20 — 11.00 — Подготовка к квесту
10.00 — 11.00 — Урок танцев
11.00 — 12.30 – Проекты
Играем в квест
12.30 — 13.00 – Перерыв
13.00 – 14.00 Занятия спортом
Month: Մայիսի 2018
Ամառային ճամբար 2018 “ՕՐ ԵՐԿՐՈՐԴ”
Այսօր ամառային ճամբար 2018-ի 2-րդ օրն է: Կրկին ընդհանուր պարապմունքը դրսում արեցինք: Ընդհանուր պարապունքից հետո գնացինք ռոլիկ քշելու: Մի քիչ քշեցինք, գնացինք դասարն, որ մի քիչ հանգստանանք: Հանգստանալուց հետո, գնացինք պարի: Ընկեր Ժաննայի ջոկատի երեխաները նույնպես միացան մեզ: Երբ մի քիչ պարեցինք, գնացինք դասարան: Նորից հանգստացանք: Մենք շատ էինք հոգնել: Ընկեր Սեդան ասեց, որ մի փոքր հանգստանանք խաղ կխաղանք: Ընկեր Սեդան խաղ էր պատրաստել: Այդ խաղի անունը “Квест” էր: Մենք թղթերը գտնում էինք և վազում մյուս թղթի հետևից: Այդպես պետք է տառերը հավաքեինք, որ նախադասություն ստացվեր: Տառերը մենք հավաքեցինք և ստացանք նախադասությունը: Գրված էր, որ անակնկալը ռուսերենի կաբինետի դարակում էր: Մենք բացեցինք պահարանը և տեսանք մի տուփ կոնֆետներ: Մենք անգլերենի ջոկատին էլ հյուրասիրեցինք: Դրանից հետո կրկին հանգստացանք, որովհետև ամբողջ դպրոցով վազել էինք: Հետո երկար ընդմիջումն արեցինք և գնացինք ֆիզկուլտուրայի: Ֆիզկուլտուրայի ժամին մենք դրսում հեծանիվ քշեցինք: Իսկ հետո արդեն գնացինք տո
Ամառային ճամբար 2018 “ՕՐ ԱՌԱՋԻՆ”
Այսօր ամառային ճամբարի առաջին օրն է: Առավոտյան ընդհանուր պարապմունքը դրսում արեցինք: Ընդհանուր պարապունքից հետո գնացինք երգի: Ես տանից մի խաղ էի բերել: Երգի 20 րոպեն իմ խաղը խաղացինք:
Խաղի կանոններն էին՝ Թղթի վրա բան է գրված: Պետք է փորձես բացատրել հակառակորդիդ: Եթե հակառակորդը գուշակեց այդ բառը, ապա նրան տալիս ենք 1 միավոր:
Երբ երգը վերջացավ, մենք մի փոքր դասարանում հանգստացանք: Հանգստանալուց հետո ընկեր Սեդայի հետ գնացինք բակ: Ընկեր Սեդան մեզ հարցեր էր տալիս, իսկ մենք քննարկում էինք և պատասխանում: Հետո գետնից բարձր խաղացինք:
Երբ գնացինք դասարան, մի փոքր հանգստացանք և գնացին ֆիզկուլտուրայի: Ֆիզկուլտուրան երբ վերջացրեցինք, գնացինք դասարան: Նորից հանգստացանք:
Ընկեր Սեդան մեզ պատմեց մի գրքի մասին: Այդ գիրքը ուրբաթագիրքն էր: Գրքի մասին կարդալուց հետո, ընկեր Սեդան ասաց, որ ուրբաթ օրը գնալու ենք ուրբաթագիրքը տեսնելու:
Ընկեր Սեդան մեզ հարցեր թելադրեց գրքերի մասին: Մենք մինչև հինգշաբթի պետք է այդ հարցերը տանք մեր տան անդամներին կամ ընկերներներին: Ես հարցազրույց եմ անցկացնելու իմ մայրիկից, քանի որ մեր տան ամենալավ ռուսախոսը նա է:
Հետո մենք երկար ընդմիջումն արեցինք: Ընդմիջումից հետո ընկեր Սեդայի հետ մեր օրվա պատումները գրեցինք:
Իսկ վերջում Լիլիթի և Ասյայի հետ հարցազրույց անցկացրեցինք 6-րդ դասարանդի աղջիկներից ամառային ճամբարի մասին:
Տեսանյութի հղումը՝ այստեղ
План работы “Май 29”
Գաղտնի բանաձև
Այս գիրքը կարդալով հասկացա, որ կատարում եմ բնագիտական որոնումներ: Ես այն վերցրել եմ մեր դպրոցի գրադարանից: Մայրենիի ժամին կիսատ կարդացի, իսկ տունը արդեն ավարտեցի: Այս գրքի մեջ Տատիկի կոնֆետի գործարանը վտանգի մեջ է: Գրքում այսպես է գրված.
Սարսափելի բան է կատարվել: Գողերը ներխուժել են Տատիկի կոնֆետի գործարանը: Նրանք ահավոր խառնաշփոթ են ստեղծել և գողացել Խրթխրթան կոնֆետի գաղտնի բանաձևը: Դու վազում ես դեպի գործարան: Պատուհաններին լույս չկա, իսկ մեքենաները կանգնած են: Տատիկին անհրաժեշտ է քո օգնությունը գործարանը նորից աշխատացնելու, գողերին բռնելու և հատուկ բաղադրատոմսը վերականգնելու համար:
Այս գիրքը կարդալուց հետո շատ բան իմացա:
Օրինակ՝ 1. Հիմքերը թթուների հակառակ նյութերն են:
2. Աղը լուծույթից առանձնացնելու համար պետք է եռացնել: Եռացնելուց հետո կտեսնենք, որ ամբողջ աղը տակն է հավաքվել:
3. Ջրի շարժումը Երկրի շուրջը կոչվում է ջրի շրջապտույտ:
Բոլորին խորհուրդ եմ տալիս կարդալ այս գիրքը:
Մարտի 2 դասարանում
Փետրվար ամսվա հաշվետվություն
( կիրակնօրյա ընթերցանություն )
( Կիրակնօրյա ընթերցանություն )
( Կիրակնօրյա ընթերցանություն )
Փետրվարի 11 դասարանում ( Կիրակնօրյա ընթերցանության վերլուծություն )
Փետրվարի 14 տնային ( անգիր սովորել 3 քառատողը )
( Կիրակնօրյա ընթերցանություն )
Փետրվարի 16 տնային ( անգիր սովորել )
Գործն է անմահ, լա՜վ իմացեք,
Որ խոսվում է դարեդար,
Երնե՛կ նըրան, որ իր գործով
Կապրի անվերջ, անդադար:
Չարն էլ է միշտ ապրում անմ՜եռ,
Անե՛ծք նրա չար գործքին,
Որդիդ լինի, թե հերն ու մեր,
Թե մուրազով սիրած կին:
ԵՍ լավության խոսքն եմ ասում,
Որ ժպտում է մեր սըրտին.
Ո՞վ չի սիրում, թեկուզ դուշման.
Լավ արարքը, լավ մարդին:
Է՛յ, լա՜վ կենաք, ակա՜նջ արեք,
Մի բան պատմեմ հիմի ձեզ,
Խոսքս, տեսեք, ո՞ւր է գնում,
Քաջ որսկանի գյուլլի պես:
Փետրվարի 17 տնային ( անգիր սովորել )
Էն Լոռու ձորն է, ուր հանդիպակաց
Ժայռերը՝ խորունկ նոթերը կիտած՝
Դեմ ու դեմ կանգնած, համառ ու անթարթ
Հայացքով իրար նայում են հանդարտ։
Նրանց ոտքերում՝ գազազած գալի՝
Գալարվում է գիժ Դև-Բեդը մոլի,
Խելագար թռչում քարերի գլխով,
Փրփուր է թքում անզուսպ երախով,
Թքում ու զարկում ժեռուտ ափերին,
Փտրում է ծաղկած ափերը հին-հին,
Ու գոռում գիժ-գիժ.
― Վա՜շ-վի՜շշ, վա՜շ-վի՜՜շշ
( Կիրակնօրյա ընթերցանություն )
Կիրակնօրյա ընթերցանություն
Ավետիք Իսահակյան
Սիրահար քամին
Մի օր մեղմաշունչ մի քամի Նուբիական բարձունքներից վար սահելով անցավ փարավոնների բուրգերի վես ճակատների վրայով, իջավ ոսկեալիք Նեղոսի ափերը և մի վայելչակազմ ու դեռատի արմավենու ոտների տակ փռվեց հևիհև.
-Իմ հրաշագեղ, իմ աննման թագուհի, ես քեզ սիրում եմ. ես` աշխարհի անսանձ և ըմբոստ ոգին, ահա նազելի ոտներիդ տակ մարում եմ… Երբ հորիզոնից հորիզոններ էի անցնում, սրբազան Նեղոսի մեջ տեսա չքնաղ պատկերդ, տեսա և սիրեցի… Բա՛ց նվիրական գիրկդ ինձ համար…
Եվ արմավենին արհամարհելով լուռ էր:
-Մի՞թե գութ չունիս, դո՛ւ, որ այդպես քնքուշ ես և գեղեցիկ, մի՞թե կթողնես մեռնիմ շեմքիդ առջև…
Հեծծեց քամին և մեղմով գրկեց նրա նուրբ իրանը և ուզեց համբուրել, բայց արմավենին զայրացած հրեց նրան և ասաց.
-Ի՞նչ ես ձանձրացնում ինձ, անպատկա՛ռ քամի, դու ո՞վ ես, որ քեզ սիրեմ. իմ սերը քեզ համար չէ. գնա՛, կորիր դո՛ւ, անտուն, անհայր, թափառական… Ես, որ արքայական պարտեզների երազն եմ, ինչպե՛ս կարող եմ մի մոլորաշրջիկի իմ սերը տալ…
-Բայց ես քեզ սիրում եմ բոլոր ծովերի ուժով և խորքով,- հառաչեց քամին:
-Դու ո՞վ ես որ, մի՞թե այն չես, որ գիշեր-ցերեկ վայում ես ավերակների մեջ և ամայի ուղիների վրա ունայն դեգերում. ամեն դուռ փակ է քո առջև. դու նախանձից տների ճրագներն ես մարում, որովհետև տուն չունիս, թավշյա տերևներն ես փոշոտում ու վանում ցանուցիր, որովհետև չար ես ու խանդոտ, մերկ ես ու աղքատ, գնա՛, հեռացիր ինձնից…
-Ի՛մ թագուհի, մի՞թե ինձ չես ճանաչում,-ասաց քամին,- ես աշխարհի հզոր, անհաղթ ոգին եմ. ես նա՛ եմ, որ շառաչելով Հիմալայան երկնասույզ ժայռերի վրա, մի թափով թռչում եմ` քերելով պարթևական Դեմավենտի ճակատը պողպատյա և մրրկվելով Արարատյան գոհարակերտ գագաթին` հասնում եմ մինչև բարձունքները Ատլասի:
Ես նա՛ եմ, որ ղողանջելով Քաշմիրի զմրուխտյա հովիտներում, սլանում եմ իրար խճճելու հսկայական Ամազոնի նախաստեղծ և անթափանց անտառները, ինչպես կույսը խաղում է իր դեղձան մազերի հետ:
Ես նա՛ եմ, որ գալարելով ու ոլորելով հորձանուտ անդունդները Ատլանտիկի, մինչև հրեղեն աստղերն եմ թևակոխում. ես նա՛ եմ, որ անծայրածիր Սահարայում ավազի բարձրաբերձ լեռներ եմ շինում, նորից քանդելու համար. ես նա՛ եմ, որ քաղաքների նախամայր Մեմփիսը ավազի դեղին հեղեղների տակ ծածկեցի…
-Ես սարսափում եմ քեզնից, դո՛ւ դաժան ես, դո՛ւ վայրագ ես,- դողդոջուն ասաց արմավենին…- Ես Նեղոսն եմ սիրում միմիայն. Նեղոսը քեզնից հզոր է, բայց և գթոտ. նա գիշերները ինձ մեղմանուշ օրոր է մրմնջում և նինջս հյուսում չքնաղ երազներով, որ բերում է հեռավոր աշխարհների մարմարեղեն լեռնագահերից… Գնա այստեղից,- աղաչեց արմավենին:
-Բայց մի՛ վախենար, ի՛մ նազելիս, որովհետև երբ սիրում եմ, աշխարհի ամենահեզ, ամենաբարի ոգին եմ դառնում. մի՞թե դեռ ինձ չես ճանաչում. ես նա՛ եմ, որ իմ քնքուշ թևերի վրա դրախտի բուրմունքներն եմ տարածում աշխարհե-աշխարհ. ես նա՛ եմ, որ սրտահույզ քնարի նուրբ լարերն եմ թրթռացնում և նրա գեղգեղանքը հասցնում սիրատոչոր հոգիներին. ես նա՛ եմ, որ դալարագեղ անտառների անհուն լռությունն եմ օրորում, աղբյուրների մարգարիտների մեջ լալիս ու քրքջում… Ես նա՛ եմ, որ երկնասլաց արծիվների թևերն եմ շարժում և նումիդական առյուծների բաշերը հյուսում. ես նա՛ եմ, որ արշալույսից մինչև արշալույս մրահոն կույսերի գիշերագեղ մազերն եմ շոյում և աստղերի երազները բերում նրանց. և ես նա՛ եմ, իմ թագուհիս, որ մշտամրմունջ խոսում եմ արքայական Մեմնոնի արձանի հետ, և ես ահա՛ ոտներիդ տակ հիմա սեր եմ աղերսում: Գթա՛ ինձ, արձակիր շքեղ վարսերդ վրաս, ես հոգնած եմ ու տառապած, թո՛ղ համբուրեմ քեզ և երանության մեջ մոռանամ վշտերս ու խոնջենքս դարևոր և թափառումներս անկայան…
-Ես քեզ չեմ սիրում, չե՛մ սիրում,- բարկացավ արմավենին,- ես քեզ ասացի, որ Նեղոսն եմ սիրում. նա հզո՛ր է և քնքո՛ւշ, սիրտը խորն է նրա և գթով լի. տե՛ս, ինչպե՛ս փայփայում է նա իմ դեմքը և միշտ պահում իր սրտի վրա. տե՛ս ի՛նչ գեղեցիկ է նա` վեհ և հանգիստ. երկնքի ադամանդյա աչքերը մինչև լույս նրան են նայում հիացած. արքայափայլ արևը նրա հայելու մեջն է փայլում-հուրհրում:
Ես միա՛յն, միա՛յն նրան եմ սիրում. նրա ոսկեշուրթ ալիքները համբուրում են ինձ և զովացնում իմ կարոտակեզ հոգին. առավոտից մինչև առավոտ մրմնջում է նա ինձ պարիկների դյութական երգերը և պատմում միշտ հրաշալի հեքիաթներ:
Ահա, կանչում է նա ինձ. իմ մազերի քաղցրաբույր ստվերը պիտի իջնի նրա այրված ճակատի վրա. միա՛յն և միա՛յն նրա համար են բողբոջում իմ սիրավառ համբույրները:
Կորի՛ր, հեռացի՛ր, ո՛վ դու անտուն պարծենկոտ քամի:
Այսպես ասաց արմավենին և վարսերը կախեց Նեղոսի վրա, որի ալիքները թռչում էին վեր, դեպի արմավենու սիրաբորբոք շրթունքները.
-Դո՛ւ, որ ինձ չես սիրում և արհամարհում ես ինձ, հիմա տե՛ս, թե ո՜վ եմ ես. քո տերն եմ ես, ո՛վ դու անմիտ, գոռոզ արմավենի, քո տե՛րն եմ ես…
Եվ մռնչաց քամին, գալարվեց, զայրացավ քամին, Նեղոսի անշարժ ջրերը վայրագ խանդով խառնեց-պղտորեց, դուրս թափեց ափերից. շառաչեցին ծառերն ու ծառատունկները բոլոր, և գետնին փռվեցին, և հողի սյուները ամպերի հետ խառնվեցին, դողաց, դողդողաց արմավենին, իսկ սիրահար քամին գրկեց նրան ամուր ու հզոր բազուկներով, պոկեց արմատից, սեղմեց իր զայրացած ու սիրատոչոր կրծքին և տարավ հեռո՜ւ, հետո՜ւ, դեպի անապատները այրվող, դեպի ծովերը շափյուղյա, դեպի լեռնագագաթները ձյունափառ…
Դեմավենդ — հանգած հրաբուխ էլբրուսում
Ատլասի լեռներ — լեռնային երկիր Աֆրիկայի հյուսիս արևմուտքում
Տյուրոս — հնագույն քաղաք-պետություն Միջերկրական ծովի ափին
Քաշմիր — նահանգ Հնդկաստանում
Մեմփիս — քաղաք Հին Եգիպտոսում
Ադրիատիկ ծով — կիսափակ ծով Ապենինյան և Բալկանյան թերակղզիների միջև
Նումիդիա — պատմական մարզ Հյուսիսային Աֆրիկայում
Նուբիա — հնագույն երկիր Աֆրիկայում
Կիրակնօրյա ընթերցանություն
Ջիմ անունով մի փոքրիկ տղա, բժիշկ Լուի Դևիի անդրանիկ ու միակ որդին, առաջին անգամ դպրոց գնաց: Նրա հայրը ֆրանսիացի էր, քառասնամյա թիկնեղ մի տղամարդ, որի պատանեկության տարիներն անցել էին աղքատության, ձախորդությունների ու փառամոլ երազանքների մեջ: Ջիմի մայրը մեռել էր տղայի ծնվելու ժամանակ, և միակ կինը, որին մտերիմ էր, շվեդուհի Էմին էր՝ իրենց տնտեսուհին:
Հենց նա էլ Ջիմին տոնական զգեստ հագցրեց ու տարավ դպրոց: Ջիմը սիրում էր Էմիին, բայց դադարեց սիրելուց, որովհետև նա իրեն դպրոց էր տանում: Ջիմն այդպես էլ ասաց նրան: Ամբողջ ճանապարհին նա այդ էր կրկնում:
— Ես քեզ չեմ սիրում,- ասում էր նա,- էլ չեմ սիրում քեզ:
— Իսկ ես քեզ սիրում եմ,- պատասխանում էր տնտեսուհին:
— Բա էլ ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում:
Նա առաջ էլ էր զբոսնում Էմիի հետ, մի անգամ նույնիսկ կիրակնօրյա ցերեկային համերգ գնացին քաղաքային զբոսայգում, սակայն դպրոց գնալը բոլորովին այլ բան էր:
— Ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում,- ասաց նա:
— Բոլորն էլ պետք է դպրոց գնան,- ասաց տնտեսուհին:
— Իսկ դու գնացե՞լ ես:
— Չէ:
— Բա ես ինչո՞ւ պիտի գնամ:
— Այնտեղ քեզ դուր կգա,- ասաց տնտեսուհին:
Ջիմը մի քանի քայլ լուռ անցավ՝ բռնած տնտեսուհու ձեռքից:
— Ես քեզ չեմ սիրում,- ասաց նա: — Էլ չեմ սիրում:
— Իսկ ես քեզ սիրում եմ,- ասաց տնտեսուհին:
— Բա էլ ինչո՞ւ ես ինձ դպրոց տանում,- նորից ասաց նա: — Ինչո՞ւ:
Տնտեսուհին հասկանում էր, թե փոքրիկ տղայի համար որքան սարսափելի կարող է լինել առաջին անգամ դպրոց գնալը:
— Այնտեղ քեզ դուր կգա,- ասաց նա: — Դու երևի երգեր կսովորես ու զանազան խաղեր կխաղաս:
— Չեմ ուզում,- ասաց Ջիմը:
— Ես ամեն օր կգամ քո ետևից,- ասաց տնտեսուհին:
— Ես քեզ չեմ սիրում,- կրկնեց տղան:
Տնտեսուհու սիրտը ցավում էր, որ տղան պետք է դպրոց գնա, բայց ինչ արած, նա պարտավոր էր գնալ:
Դպրոցի շենքը երկուսին էլ մի տեսակ անճոռնի թվաց: Տնտեսուհին իրեն վատ զգաց, և երբ աստիճաններով վերև էին բարձրանում, հանկարծ ուզեց, որ տղան իսկապես դպրոց չգնար: Նախասրահներն ու դասասենյակները վախեցնում էին նրանց, այնտեղից ինչ-որ օտարոտի ու տհաճ հոտ էր գալիս:
Տնօրեն միստր Բարբրը տղային դուր չեկավ: Էմին արհամարհանքով վերաբերեց նրան:
— Ինչպե՞ս է ձեր որդու անունը,- ասաց միստր Բարբրը:
— Սա բժիշկ Լուի Դևիի որդին է,- ասաց Էմին: — Անունը Ջիմ է: Ես բժիշկ Դևիի տանը աշխատում եմ իբրև տնտեսուհի:
— Ջե՞յմս,- ասաց միստր Բարբրը:
— Ոչ, Ջեյմս չէ,-ասաց Էմին: — Պարզապես Ջիմ:
— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը: — Իսկ երկրորդ անուն ունի՞:
— Ոչ,- ասաց Էմին: — Նա դեռ շատ փոքր է: Ուղղակի Ջիմ Դևի:
— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը: — Մենք նրան կփորձենք առաջին դասարանում: Եթե գլուխ չհանի, կփոխադրենք մանկապարտեզ:
— Բժիշկ Դևին ասաց՝ տալ նրան դպրոցի առաջին դասարան և ոչ թե մանկապարտեզ,- ասաց Էմին:
— Շատ լավ,- ասաց միստր Բարբրը:
Տնտեսուհին հասկանում էր, թե տղան ինչպես էր վախեցած, երբ նստեց աթոռին՝ դիրեկտորի առաջ, և ջանում էր զգացնել տալ, թե ինքը ինչպես է սիրում նրան և ինչպես է ցավում այս ամենի համար: Նա ուզում էր որևէ քնքուշ խոսք ասել տղային, բայց չգիտեր, թե ինչ: Եվ նա իրեն հպարտ զգաց, տեսնելով, թե Ջիմն ինչպիսի թեթևությամբ ցած թռավ աթոռից ու կանգնեց միստր Բարբրի կողքին, որպեսզի նրա հետ դասարան գնա:
Տուն դառնալիս նա այնպես հպարտ էր տղայով, որ նույնիսկ արտասվեց:
Առաջին դասարանի ուսուցչուհի միսս Բիննին բոլորովին չարացած պառավ մի լեդի էր: Դասարանը լիքն էր փոքրիկ տղաներով ու աղջիկներով: Առաջվա պես ինչ-որ օտարոտի ու սրտնեղիչ հոտ էր գալիս:
Նա լսում էր, թե ոնց է ուսուցչուհին անունները տալիս՝ Չարլզ, Օլվին, Էրնըստ, Նորման, Բետտի, Հաննա, Ջուլիետ, Վիոլա, Պոլլի:
Նա ուշադիր լսում էր, և ահա միսս Բիննին ասաց.
— Հաննա Վինտեր, այդ ի՞նչ ես ծամում:
Ջիմը տեսավ, թե ոնց Հաննա Վինտերը կարմրեց: Հաննա Վինտերն իսկույն դուր եկավ նրան:
— Ծամոն,- ասաց Հաննան:
— Գցիր աղբարկղը:
— Ջիմը տեսավ, թե ոնց փոքրիկ աղջիկը գնաց դեպի դռան մոտի անկյունը, ծամոնը հանեց բերանից ու գցեց աղբարկղը:
Նա լսեց, թե ինչպես միսս Բիննին ասաց.
— Էռնըստ Հասկին, իսկ դու ի՞նչ ես ծամում:
— Ծամոն,- ասաց Էրնըստը:
Էրնըստը իսկույն դուր եկավ Ջիմին:
Նրանք հանդիպեցին դպրոցի բակում, և Էրնըստը զանազան զվարճալի բաներ սովորեցրեց Ջիմին:
Էմին նախասենյակում սպասում էր դասերը վերջանալուն: Նա մռայլ կիտել էր հոնքերը և չարացած էր ամենքի դեմ, մինչև որ տեսավ Ջիմին: Նրան ապշեցրեց, որ տղան բնավ չի փոխվել, որ նա ողջ-առողջ է, ոչ ոք չի սպանել ու չի հաշմել նրան: Դպրոցը և այն ամենը, ինչ կապված էր դրա հետ, մահու չափ վախեցնում էր Էմիին: Նա բռնեց տղայի ձեռքը և դուրս եկավ դպրոցից հպարտ ու բարկացած:
Ջիմն ասաց.
— Հինգ ու մեկը ինչքա՞ն կանի:
— Վեց:
— Երեսիդ մուր քսվեց:
Ընթրիքի ժամանակ հայրը լուռ նստել էր:
— Հինգն ու մեկը ինչքա՞ն կանի,- ասաց տղան:
— Վեց,- ասաց հայրը:
— Երեսիդ մուր քսվեց,- ասաց Ջիմը:
Առավոտյան նա հորից հինգ սենթ խնդրեց:
— Փողն ինչիդ է հարկավոր,- հարցրեց հայրը:
— Ծամոնի համար,- ասաց տղան:
Հայրը մի հինգսենթանոց տվեց նրան: Դպրոց գնալիս Ջիմը կանգ առավ միսիս Ռայլի կրպակի մոտ և մի տուփ «Անանուխի» ծամոն առավ:
— Ուզո՞ւմ ես մի հատ,- հարցրեց նա Էմիին:
— Իսկ դու ուզո՞ւմ ես տալ,- ասաց տնտեսուհին:
Ջիմը մտածեց ու ասաց.
— Այո:
— Դու ինձ սիրո՞ւմ ես:
— Սիրում եմ,- ասաց Ջիմը: — Իսկ դո՞ւ ինձ:
— Այո,- ասաց տնտեսուհին: — Դպրոցը քեզ դո՞ւր է գալիս:
Ջիմը հաստատ ասել չէր կարող, միայն գիտեր, որ ծամոնի խաղն իրեն դուր է գալիս: Հաննա Վինտերն էլ: Էրնըստ Հասկինը նույնպես:
— Չգիտեմ,- ասաց նա:
— Երգեր երգո՞ւմ եք,- ասաց տնտեսուհին:
— Չէ, չենք երգում:
— Իսկ խաղեր խաղո՞ւմ եք:
— Խաղում ենք: Միայն ոչ թե դպրոցում, այլ բակում:
Ծամոնի խաղն անչափ դուր էր եկել նրան:
Միսս Բիննին ասաց.
— Ջիմ այդ ի՞նչ ես ծամում:
«Հա-հա-հա»,- մտածեց նա և ասաց.
— Ծամոն:
Նա գնաց դեպի աղբարկղն ու վերադարձավ իր տեղը. Հաննա Վինտերը նայում էր նրան, Էրնըստ Հասկինը՝ նույնպես: Դպրոցում եղածի լավն էլ հենց այդ էր:
Իսկ հետո ավելի ևս լավ եղավ:
— Էրնըստ Հասկին,- բղավեց նա դպրոցի բակում,- այդ ի՞նչ ես ծամում:
— Հում փղի միս,- ասաց Էրնըստը: -Ջիմ Դևի, այդ ի՞նչ ես ծամում: Ջիմմն ուզեց որևէ ծիծաղելի բան մտածել, բայց չկարողացավ:
— Ծամոն,- ասաց նա:
Եվ Էրնըստ Հասկինը ավելի բարձր ծիծաղեց, քան Ջիմը, երբ ինքը խոսեց հում փղի մսի մասին:
Ինչ էլ պատասխանեիր. մեկ է, ծիծաղելի էր ստացվում:
Բակից վերադառնալիս Ջիմը նախասրահում տեսավ Հաննա Վինտերին:
— Հաննա Վինտեր,- ասաց նա,- այդ ի՞նչ ես ծամում շարունակ:
Աղջիկը շփոթվեց: Նա ուզում էր մի հաջող սրամիտ պատասխան տալ, այնպես որ երևա, թե որքան հաճելի է, որ Ջիմն իրեն անուն-ազգանունով կանչեց և ծիծաղելի հարց տվեց, տնազելով ուսուցչուհուն, բայց չկարողացավ ոչինչ մտածել, որովհետև արդեն համարյա դասարանի դռանն էին, և նա ժամանակ չունեցավ:
— Տուտտի-ֆրուտտի,- շտապով ասաց նա:
Ջիմին թվաց, թե երբեք այդպիսի հոյակապ խոսք չէր լսել, և ամբողջ օրը կրկնում էր ինքն իրեն:
— Տուտտի-ֆրուտտի,- ասաց նա տնտեսուհուն տան ճամփին:
— Էմի Լարսոն,- ասաց նա,- այդ ի՞նչ եք ծամում:
Ընթրիքի ժամին Ջիմն այդ ամենը պատմեց հորը:
Նա ասաց.
— Չորս կողմ ավազ, մեջը ակ: Էդ ի՞նչ եղավ:
— Չգիտեմ,- ասաց հայրը: — Ի՞նչ է:
— Ավազակ,- ասաց տղան:
Տնտեսուհին հիացած էր:
— Ավազակ,- ասաց Ջիմը: — Տուտտի-ֆրուտտի:
— Իսկ դա ի՞նչ է,- հարցրեց հայրը:
— Ծամոն,- ասաց Ջիմը: — Ծամոնի մի տեսակ, որ ծամում է Հաննա Վինտերը:
— Ով է այդ Հաննա Վինտերը,- ասաց հայրը:
— Մեր դասարանցի է,- ասաց Ջիմը:
— Օ՜,- ասաց հայրը:
Ընթրիքից հետո Ջիմը պառկեց հատակին, վերցնելով իր կարմրակապտա-դեղնավուն փոքրիկ հոլը, որը պտտեցնելիս բզզում էր: «Ամեն ինչ կարգին է»,- մտածում էր Ջիմը: Ճիշտ է, դպրոցում նա դեռևս տխրում էր, բայց ծամոնի խաղը ծիծաղելի էր, իսկ Հաննա Վինտերը շատ լավիկն էր: «Հում փղի միս»,- հանկարծ հիացմունքով հիշեց նա:
— Հում փղի միս,- բարձրաձայն ասաց նա հորը, որը երեկոյան թերթն էր կարդում:
Հայրը ծալեց թերթն ու նստեց հատակին՝ նրա մոտ: Տնտեսուհին նրանց տեսավ կողք-կողքի նստած և չգիտես ինչու նրա աչքերում արցունքներ երևացին:
Փետրվարի 14 դասարանում
Հե՜յ, պարոննե՜ր, ականջ արեք
Թափառական աշուղին,
Սիրո՜ւն տիկնայք, ջահե՜լ տըղերք,
Լա՜վ ուշ դրեք իմ խաղին:
Մենք ամենքս հյուր ենք կյանքում
Մեր ծննդյան փուչ օրից,
Հերթով գալիս, անց ենք կենում
Էս անցավոր աշխարհից:
Անց են կենում սեր ու խնդում,
Գեղեցկություն, գանձ ու գահ,
Մահը մերն է, մենք մահինը,
Մարդու գործն է միշտ անմահ:
Գործն է անմահ, լա՜վ իմացեք,
Որ խոսվում է դարեդար,
Երնե՛կ նըրան, որ իր գործով
Կապրի անվերջ, անդադար:
Չարն էլ է միշտ ապրում անմ՜եռ,
Անե՛ծք նրա չար գործքին,
Որդիդ լինի, թե հերն ու մեր,
Թե մուրազով սիրած կին:
ԵՍ լավության խոսքն եմ ասում,
Որ ժպտում է մեր սըրտին.
Ո՞վ չի սիրում, թեկուզ դուշման.
Լավ արարքը, լավ մարդին:
Է՛յ, լա՜վ կենաք, ակա՜նջ արեք,
Մի բան պատմեմ հիմի ձեզ,
Խոսքս, տեսեք, ո՞ւր է գնում,
Քաջ որսկանի գյուլլի պես:
I
Նադիր Շահը զորք հավաքեց,
Զորք հավաքեց անհամար,
Եկավ Թմկա բերդը պատեց,
Ինչպես գիշերն էն խավար:
— Հե՛յ, քաջ Թաթուլ, կանչեց Շահը,
Անմա՞հ էիր քեզ կարծում.
Ե՜կ, բերել եմ ես քու մահը,
Ի՛նչ ես թառել ամրոցում:
Մի՜ պարծենա, գոռոզ Նադիր,
Պատասխանեց էն հսկան.
Գլխովը շա՛տ ամպեր կանցնեն,
Սարը միշտ կա անսասան:
Ասավ, կանչեց իր քաջերին,
Թուրը կապեց հավլունի,
Թռավ, հեծավ նժույգ իր ձին,
Դաշտը իջավ արյունի:
Ու քառսուն օր, քառսուն գիշեր
Կռիվ տվին անդադար,
Ընկան քաջեր, անթիվ քաջեր,
Բերդի գլխին հավասար:
Իրան. Թուրան ողջ եկել են,
Թաթուլն անհաղթ, աննկուն,
Զորք ու բաբան խորտակվել են,
Նրա բերդը միշտ կանգուն:
Ու միշտ ուրախ, հաղթանակով
Իր ամոոցն է դառնում նա.
Սպասում է էնտեղ կինը,
Ջահել կինը սևաչյա:
II
Էն տեսակ կին,
Ես իմ հոգին,
Թե աշուղն էլ ունենար,
Առանց զենքի,
Առանց զորքի
Շահերի դեմ կգնար:
Սիրո հնոց,
Կրակ ու բոց՝
Էնպես աչքեր թե ժպտան,
Մարդու համար
Օրվա պես վառ
Գիշերները լույս կտան:
Վարդի թերթեր՝
Էնպես շուրթեր
Թե հաղթություն քեզ մաղթեն,
Էլ քեզ ո՜չ Շահ.
Ո՜չ ահ ու մահ,
Ո՜չ զենք ու զորք կհաղթեն:
III
Ու կռվի դաշտում Շահի առաջին
Արին մի անգամ գովքը սիրունի.
Նրան՝ իր տեսքով, հասակով, ասին,
Չի հասնի չքնաղ հուրին Իրանի:
Ծով են աչքերը Ջավախքի դստեր,
Ու կորչում է մարդ նրա հայացքում,
Ճակատը ճերմակ էն ձյունից էլ դեռ,
Որ բարձր Աբուլի գագաթն է ծածկում:
Նա է շունչ, հոգին իշխան Թաթուլի,
Նրա սիրովն է հարբած էն հըսկան,
Նրա ժպիտն է քաջին ուժ տալի,
Որ դաշտն է իջնում առյուծի նման:
Թե տիրես, մեծ Շահ, դու նրա սրտին,
Թաթուլն էլ անզոր կընկնի ոտիդ տակ,
Հանգիստ կտիրես և Թմուկ բերդին,
Որ չես կարենում էսքան ժամանակ:
IV
Էսպես է ասել հնուց էդ մասին
Ֆարսի բյուլբյուլը, անմահ Ֆիրդուսին.
Ի՛նչը կհաղթի կյանքում հերոսին,
Թե չլինին
Կինն ու գինին:
Արևի նման ճակատը պայծառ,
Նայում է խրոխտ, կանգնած ինչպես սար,
Ո՛վ կանի նրան գետնին հավասար,
Թե չլինին
Կինն ու գինին:
Պարում է ասես կռիվ գնալիս,
Գետնքից վերև թռչում ման գալիս.
Ո՛վ ցած կբերի նրան թռչելիս,
Թե չլինին
Կինն ու գինին:
Թեկուզ և արար աշխարհ գա վրան,
Կերթա դեմ ու դեմ, տուր չի տալ իրան,
Ռուստեմ Զալն էլ չի հաղթիլ նրան,
Թե չլինին
Կինն ու գինին:
V
Ու ղրկեց Շահը իր թովիչ երգչին.
Գնա տե՜ս, ասավ, Թմկա տիրուհուն,
Երգի՜ իմ սերը նրա առաջին,
Պատմի՜ իմ փառքը ու գանձը անհուն:
Խոստացի նրան իմ ոսկի գահը,
Խոստացի նրան ամե՛ն, ամեն բան,
Ինչ որ կարող է խոստանալ Շահը,
Երկրակալ Շահը իր սիրած կնկան:
Ուր ահեղ կռվով չի մտնիլ արքան,
Ղոնաղ է աշուղն իրեն սազի հետ.
Եվ ահա մի օր ծեր, թափառական
Մի աղքատ աշուղ մտավ Թմկաբերդ:
VI
Գոռում են, դողում Թմկա ձորերը,
Կանգնած է Թաթուլ Շահի հանդիման.
Զարկում են, զարկվում դուշման զորքերը,
Արյունը հոսում էն Քռի նման:
Զարկում են, զարկվում դուշման զորքերը,
Արյունը հոսում էն Քռի նման.
Երգում է աշուղն իր Շահի սերը,
Անհուն գանձերը ու փառքն անսահման…
Լսում է մատաղ Թմկա տիրուհին.
Եվ վրդովում են իր միտքը թաքուն
Դավաճան գործի ամոթը խորին
Եվ արքայական փառքն ու մեծություն…
Լսո՞ւմ ես դու, սիրուն տիկին,
Ա՜յ նազանի աննման.
Նայի Շահի՛ն, իրեն զորքի՛ն,
Աշխարհքի տերն անսահման…
Մեզ պես տկար մարդ է նա էլ՝
Սիրուններին միշտ գերի.
Քու ճակատին թագ է վայել,
Լինիս շքե՛ղ թագուհի…
Լսում է չքնաղ Թմկա տիրուհին
Գիշեր ու ցերեկ, նորից ու նորից…
Ու դարձավ նա լո՛ւռ, դալո՛ւկ, մտախո՛հ,
Ու քունը փախավ սիրուն աչքերից…
VII
Դարձավ իր կռվից իշխան Թաթուլը,
Դարձավ հաղթական իրեն զորքի հետ,
Սրբեց, պատյանը դրավ կեռ թուրը,
Ցնծության ձայնից դողաց Թմկաբերդ:
Խնջույք է սարքել Թմկա տիրուհին,
Ցերեկ է արել խավար գիշերը.
Հեղեղի նման հոսում է գինին,
Ու քեֆ է անում Ջավախքի տերը:
Պտույտ է գալի չքնաղ տիրուհին,
Անցնում է, հսկում սեղաններն ամեն.
Հորդորում, խնդրում, որ ուրախ լինին,
Որ լիքն ու առատ բաժակներ քամեն:
Հապա լցրե՛ք, իմ քաջ հյուրեր,
Բաժակներդ լիուլի,
Խմենք — Աստված կտրուկ անի
Թուրը իմ քաջ Թաթուլի:
Է՜յ, տեր Աստված կտրուկ անի
Թուրը մեր քաջ իշխանի,
Նրա շուքը միշտ հանապազ
Մեր գլխիցը անպակաս:
Ու թնդում է Թմուկ բերդը
Էն աղմուկից խնդության.
Որոտում են տաղն ու երգը
Գոռ ձայներով հաղթական:
— Էն մթին ամպից արծի՞վն է իջնում,
Սարի արծիվը շեշտակի թափով:
Էն Թմկա բերդից Թաթուլն է իջնում,
Թշնամու հոգին լըցնում սարսափով:
Էն Թմկա ձորում սև ա՞մպն է գոռում,
Էն շա՞նթն է ճայթում էնպես ահարկու:
— Էն Թմկա ձորում Թաթուլն է կռվում,
Էն թուրն է շաչում էնպես ահարկու:
Ի՛նչ սարի արծիվ կհասնի քաջին,
Ի՛նչ Շահ կկանգնի նրա առաջին:
Ու չի դադարում երգի հետ վարար
Կախեթի գինին խելագար հոսել.
Խմում են տիկնոջ թանկ կյանքի համար,
Որ էն ժայռերին ծաղիկ է բուսել:
Խմում են կռվող քաջերի փառքին,
Որ կռվի դաշտում կյանք չեն խնայում,
Եվ ընկածների սուրբ հիշատակին,
Որ երկնքիցն են այժմ իրնց նայում…
Պտույտ է գալի ծաղիկ տիրուհին,
Անցնում է, հսկում սեղաններն ամեն,
Հորդորում, խնդրում, որ ուրախ լինին,
Որ լիքն ու առատ բաժակներ քամեն:
— Օ՛ֆ, տիրուհի, Աստվա՛ծ վկա,
Էլ չենք կարող մենք խմել.
Էլ ուժ չկա, էլ տեղ չկա,
Շատ ենք խմել ու հոգնել…
Ու հանգչում է Թմուկ բերդը,
Պապանձում է ու մարում,
Հարբած, հոգնած տերն ու զորքը
Մրափում են խավարում:
VIII
Լուռ ու խավարչտին կամարների տակ,
Հոգնած ու քնած բազմության վրով
Թռչում են, թռչո՛ւմ, սև, չարագուշակ
Երազներն ահեղ, անվերջ խմբերով:
Երազ է տեսնում Թաթուլ իշխանը
Որ վիշապ օձը եկել է ահա,
Եկել փաթաթվել, իր բերդը պատել,
Գլուխը դրել ետ պոչի վրա:
Ու բարձրացնում է հրեշն ահռելի,
Իրեն գլուխը բարձրացնում է վեր,
Բարձրացնում մինչև բարձունքը բերդի,
Մինչև Թաթուլի պալատն ու տներ:
Պառկած է իբրև Թաթուլ իշխանը
Նազելի կնոջ գլուխն իր կրծքին,
Ու իբր ասում է՝ վե՜ր կաց, իմ հրեշտակ,
Թո՜ղ, որ սպանեմ ես էդ հըրեշին:
Էսպես է ասում Թաթուլ իշխանը,
Ու զարհուրանքով տեսնում է հանկարծ,
Իրեն սիրելի կնոջ գլխի տեղ
Օձի գլուխն է կրծքին ծանրացած…
IX
Է՛յ, հսկեցե՛ք, ի՞նչ եք քնում,
Քաջ զինվորներ Թաթուլի.
Ո՞վ է, տեսեք, տանջվում մթնում,
Քուն չի աչքին մոտ գալի:
Չլինի՞ թե հաղթահարված,
Ճարը հատած թըշնամին
Դավ է դնում մութն ու մեռած
Կես գիշերվա էս ժամին:
Վե՛ր կացեք, վե՛ր, ամբողջ գիշեր
Մարդ է գնում ու գալի.
Հե՛յ, զարթնեցե՛ք, առյուծ քաջեր,
Պահապաններ Թաթուլի:
Վե՛ր կացեք, վե՛ր, հարբեցրել է
Իր հաղթական հյուրերին,
Բաց է անում դուռն ու դարպաս
Ձեր դավաճան տիրուհին:
Դա՛վ… դա՛վ… ելե՛ք… կոչնա՛կ… պահնա՛կ…
Զենք առեք շո՛ւտ… ձի հեծե՛ք, ձի՛…
Ճռնչում են, դղրդում են
Դարպասները երկաթի…
X
Բաց արավ ցերեկն իր աչքը պայծառ
Աշխարհքի վըրա, Ջավախքի վրա,
Ավերակ բերդին, սև ամպի նման,
Ծուխն ու թշնամին չոքել են ահա:
Հաղթության փառքով ու գինով հարբած
Քնած են բերդի և՜ զորքերն, և՜ տեր,
Ու հավիտյան էլ մնացին քնած,
Դավին անտեղյակ, ցավին անտարբեր:
Նստած է Շահը. նրա առաջին
Ահա իրիկվան քեֆի սեղանը.
Նայում է Շահը անտեր գահույքին,
Մտքովն անցնում է աշխարհքի բանը:
Աշխարհքում հաստատ չկա ոչ մի բան,
Ու մի՜ հավատալ երբեք ոչ մեկին.
Ոչ բախտի, փառքի, ոչ մեծ հաղթություն,
Ոչ սիրած կնկա տված բաժակին…
Ու լի դառնությամբ հարցնում է նա
Դալուկ, մարմարիոն Թմկա տիրուհուն.
— Պատասխան տո՜ւր ինձ, մատնիչ սևաչյա.
Մի՞թե Թաթուլը քաջ չէր ու սիրուն…
— Քաջ էր ու սիրուն քեզնից առավել.
Մի բարձր ու ազնիվ տղամարդ էր նա.
Կնոջ մատնությամբ ամրոց չէր առել,
Չէր եղել կյանքում երբեք խաբեբա…
Էսպես տիկինը տվավ պատասխան.
Անհուն ցասումից մռնչաց Շահը.
— Հե՛յ, դահի՛ճ, գոռաց գազանի նման.
Դահիճը իսկույն մտավ սրահը:
XI
Դահիճն եկավ ոտից գըլուխ
Կարմիր հագած ու արյուն,
Ու դուրս տարան իր պալատից
Թմկա չքնաղ տիրահուն:
Տարան անտակ էն ժեռ քարից,
Որ կանգնած է մինչ էսօր,
Էն ահավոր քարի ծերից
Գլորեցին դեպի ձոր:
Գել ու աղվես եկան հանդից
Ագահ սիրտը լափեցին,
Ցին ու ագռավ իջան ամպից,
Սև աչքերը հանեցին:
Անցավ անտես ու աննման
Էն սիրունը աշխարհից,
Ինչպես ծաղիկն անցած գարնան,
Որ չի ծաղկիլ էլ նորից։
Անցավ զալում էն մեծ արքան
Իրեն փառքով ու զորքով,
Անցավ Թաթուլն էն հաղթական
Ու իր քաջերն էն կարգով։
Ու նրանից մենակ անմեռ
Էս զրույցը հասավ մեզ,
Որ մեզանից հետո էլ դեռ
Պետք է խոսվի միշտ էսպես։
XII
Հե՜յ, պարոննե՛ր, ականջ արեք
Թափառական աշուղին,
Սիրո՛ւն տիկնայք, ջահե՛լ տղերք,
Լա՛վ ուշ դրեք իմ խաղին։
Ամենքս էսպես հյուր ենք կյանքում
Մեր ծննդյան փուչ օրից,
Հերթով գալիս անց ենք կենում
Էս անցավոր աշխարհից։
Անց ենք կենում… միայն անմահ
Գործն է խոսվում լավ ու վատ.
Ա՜խ, երանի՝ ո՛վ մարդ կըգա
Ու մարդ կերթա անարատ։
Մանուկյան Կարինա 