Ձոն։ Դանիել Վարուժան

Կարծես թե դարձել եմ ես տուն։ Վահան Տերյան

Աքասիաներու շուքին տակ։ Միսաք Մեծարենց

Լճակ։ Պետրոս Դուրյան

Պետրոս Դուրյան

1․ Համացանցից դուրս բերեք հետաքրքիր կենսագրական փաստեր Պետրոս Դուրյանի մասին։

Բացի գրող լինելուց, Դուրյանն աշխատել է որպես տնային ուսուցիչ, այնուհետև թատրոնում որպես դերասան և թատերագիր։ Նա մահացել է թոքախտից, որը նա անվանում էր <<Երկնքի հիվանդություն>>, իսկ մի շարք բանաստեղծներ նրան անվանել են <<Սկյուտարի սոխակ>>։ Նրան հուզում էին և՛ իր հիվանդությունը, և՛ հայրենիքի տառապանքը, որոնց նա նվիրել է մի շարք բանաստեղծություններ, ինչպիսիք են՝ <<Իմ ցավը>>, <<Լճակը>>։ Ծնվել է 1851 թվականին ու մահացել 21 տարեկանում՝ 1872 թվականին։

2. Համացանցից դուրս գրել ,,Լճակ,,, ,,Տրտունջք,,, ,,Իմ ցավը, բանաստեղծությունները։

Լճակ

Ինչու՞ ապշած են, Լճակ,
Ու չեն խայտար քու այլակք
Միթե հայլվուդ մեջ անձկավ
Գեղուհի՞ մը նայեցավ։

Եվ կամ միթե կըզմայլի՞ն
Ալյակքդ երկնի կապույտին,
Եվ այն ամպոց լուսափթիթ,
Որք նըմանին փրփուրքիդ։

Մելամաղձոտ լճակդ իմ,
Քեզ հետ ըլլանք մըտերիմ,
Սիրեմ քեզի պես ես ալ
Գրավվիլ, լըռել ու խոկալ։

Որքան ունիս դու ալի
Ճակատս այնքան խոկ ունի,
Որքան ունիս դու փրփուր՝
Սիրտս այնքան խոց ունի բյուր։

Այլ եթե գոգդ ալ թափին
Բույլքն աստեղաց երկնքին,
Նըմանիլ չես կրնար դուն
Հոգվույս՝ որ է բոց անհուն։

Հոդ աստղերը չեն մեռնիր,
Ծաղիկներն հոդ չեն թոռմիր,
Ամպերը չեն թրջեր հոդ,
Երբ խաղաղ եք դու և օդ,

Լճակ, դու ես թագուհիս,
Զի թհովե մալ խորշոմիս,
Դարձյալ խորքիդ մեջ խըռով
Զիս կը պահես դողդղալով։

Շատերը զիս մերժեցին,
«Քնար մունի սոսկ — ըսին.
Մին՝ «դողդոջ է, գույն չունի-»
Մյուսն ալ ըսավ — «Կը մեռնի»։

Ոչ ոք ըսավ — «Հե՜գ տղա,
Արդյոք ինչո՞ւ կը մըխա,
Թերեևս ըլլա գեղանի,
Թե որ սիրեմ չը մեռնի»։

Ոչ ոք ըսավ — «Սա տըղին
Պատռենք սիրտը տըրտմագին,
Նայինք ինչե՜ր գրված կան…»
— Հոն հրդեհ կա, ոչ մատյան։

Հոն կա մոխի՜ր… հիշատա՜կ…
Ալյակքդ հուզին թող, լճակ,
Զի քու խորքիդ մեջ անձկավ
Հուսահատ մը նայեցավ…

Տրտունջք

Էհ, մնաք բարով, Աստված և արև,
Որ կը պըլպըլաք իմ հոգվույս վերև․․․
Աստղ մ՚ալ ես կ՚երթամ հավելուլ երկնից,
Աստղերն ի՞նչ են որ եթե ո՛չ անբիծ
Եվ թշվառ հոգվոց անեծք ողբագին,
Որ թըռին այրել ճակատն երկնքին.
Այլ այն Աստուծույն՝ շանթերո՜ւ արմատ՝
Հավելուն զենքերն ու զարդերն հըրատ…
Այլ, ո՜հ, ի՞նչ կ՚ըսեմ․․․ շանթահարե զ՚իս,
Աստվա՛ծ, խոկն հըսկա փշրե հյուլեիս,
Որ ժպըրհի ձգտիլ, սուզիլ խորն երկնի,
Ելնել աստղերու սանդուղքն ահալի․․․
Ողջո՜ւյն քեզ, Աստված դողդոջ Էակին,
Շողին, փըթիթին, ալվույն ու վանկին,
Դու որ ճակտիս վարդն և բոցն աչերուս
Խլեցիր թրթռումս շրթանց, թռիչն հոգվույս,
Ամպ տըվիր աչացս, հևք տըվիր սրտիս,
Ըսին մահվան դուռն ինձ պիտի ժպտիս,
Անշուշտ ինձ կյանք մը կազմած ես ետքի,
Կյանք մ՚անհուն շողի, բույրի, աղոթքի.
Իսկ թե կորնչի պիտի իմ հուսկ շունչ,
Հոս մառախուղի մեջ համր անշըշունջ,
Այժմեն թո՚ղ որ շանթ մ՚ըլլամ դալկահար,
Պլլըվիմ անվանդ մռնչեմ անդադար,
Թող անեծք մ՚ըլլամ քու կողըդ խըրիմ,
Թող հորջորջեմ քեզ «Աստված ոխերիմ»։

Ոհ, կը դողդոջեմ, դժգույն եմ, դժգո՜ւյն,
Փըրփըրի ներսըս դըժո՝խքի մ՚հանգոյն^[1]․․․
Հառաչ մ՚եմ հեծող նոճերու մեջ սև,
Թափելու մոտ չոր աշնան մեկ տերև․․․
Ոհ, կայծ տրվե՛ք ինձ, կայծ տրվե՛ք, ապրի՜մ.
Ի՜նչ, երազե վերջ գրկել ցուրտ շիրի՜մ․․․
Այս ճակատագիրն ի՜նչ սև է, Աստվա՛ծ,
Արդյոք դամբանի մրուրով է գծված․․․
Ոհ, տըվե՚ք հոգվույս կրակի մի կաթիլ,
Սիրել կուզեմ դեռ ապրիլ ու ապրիլ․
Երկնքի աստղե՚ր, հոգվույս մեջ ընկե՛ք,
Կայծ տըվեք, կյա՛նք՝ ձեր սիրահարին հեք։
Գարունն ոչ մեկ վարդ ճակտիս դալկահար՝
Ո՛չ երկնի շողերն ժըպիտ մինձ չեն տար։
Գիշերն միշտ դագաղս, աստղերը՝ ջահեր,
Լուսինն հար կուլա, խուզարկե վըհեր։
Կըլլան մարդիկ, որ լացող մը չունին,
Անոր համար նա դըրավ այդ լուսին․
Եվ մահամերձն ալ կուզե երկու բան,
Նախ՝ կյա՜նքը, վերջը՝ լացող միր վըրան։

Ի զո՛ւր գըրեցին աստղերն ինծի «սեր»,
Եվ ի զո՜ւր ուսուց բուլբուլն ինձ «սիրել»,
Ի զո՜ւր սյուքեր «սե՜ր» ինձ ներշնչեցին,
Եվ զիս նորատի ցուցուց ջինջ ալին,
Ի զո՜ւր թավուտքներ լըռեցին իմ շուրջ,
Գաղտնապահ տերևք չառին երբե՚ք շունչ,
Որ չը խըռովին երազքըս վըսեմ,
Թույլ տըվին որ միշտ ըզնե երազեմ,
Եվ ի զո՛ւր ծաղկունք, փըթիթնե՜ր գարնան,
Միշտ խնկարկեցին խոկմանցըս խորան․․․
Ո՜հ, նոքա ամենքը զՙիս ծաղրեր են․․․
-Աստուծո ծաղրն է Աշխարհ ալ արդեն․․․

Իմ ցավը

Սուրբ տենչերով լոկ ծարաված՝
Ցամաք գտնե՛լ աղբերքն համայր,
Ցամքի՜լ ծաղիկ հասակի մեջ,
Ո՜հ, չէ այնչափ ցավ ինձ համար։

Ջերմ համբույրով մը դեռ չ՛այրած
Սա ցուրտ ճակատըս դալկահար
Հանգչեցունե՚լ հողե բարձին,
Ո՜հ, չէ՛ այնչափ ցավ ինձ համար։

Դեռ չը գրկած էակ — փունջ մը
Ժըպտե, գեղե, հուրե շաղյալ՝
Գրկե՚լ սա ցուրտ հողակույտը,
Ո՜հ, չէ՛ այնչափ ցավ ինձ համար։

Քաղցր երազով մհըղի մրափ մը
Չանդորրած գլուխս մըրկահար՝
Ննջել հողե վերմակի տակ,
Ո՜հ, չէ այնչափ ցավ ինձ համար։

Հագնի՚լ հյուղին մուր-անունը,
Ծըծե՚լ նորա մըրուր-օդն հար,
Միշտ ցավիլը միանգամայն,
Ո՚հ, չէ անչափ ցավ ինձ համար:

Հեգ մարդկության մեկ ոստը գոս՝
Հայրենիք մը ունիմ թըշվառ,
Չ՚օգնած անոր՝ մեռնի՚լ աննշան,
Ո՜հ, ա՛յս, է սոսկ ցավ ինձ համար:

3. Համառոտ շարադրել բանաստեղծություններում արտահայտված ասելիքը։

Լճակ

Լճակն իր կյանքի գլխավոր տառապանքի մասին էր՝ իր հիվանդության, որի պատճառով էլ նա մահացավ շատ երիտասարդ տարիքում։ Այս բանաստեղծությունը իբրև երկխոսություն է լճակի և հեղինակի միջև, ինչպես նաև նկարագրում է շրջապատի քար անտարբերությունը դրա նկատմամբ։ Ստեղծագործությունում կա մի հատված, որն իրականում տեղի է ունեցել, երբ Դուրյանը պատահական լսել է իր սիրած աղջկա և մի քանի աղջիկների խոսակցությունը․

«Քնար մունի սոսկ — ըսին.
Մին՝ «դողդոջ է, գույն չունի-»
Մյուսն ալ ըսավ — «Կը մեռնի»։

Տրտունջք

Դուրյանը գրել է նաև փիլիսոփայական խոհերով բանաստեղծություններ, որոնցից մեկը <<Տրտունջքն>> է։ Այն, կարելի է ասել, բողոք է Աստծու դեմ, որտեղ նա կյանք է խնդրում Աստծուց, իսկ վերջում խոսում մահամերձի երազների մասին։ Նա հավատում է, որ այս կյանքից հետո իրան սպասվում է մեկ այլ կյանք, որը շատ ավելի լավն է լինելու։

Իմ ցավը

Դուրյանի գլխավոր մտահոգություններից մեկը հայրենիքն էր, որի մասին նա գրել է <<Իմ ցավը>> բանաստեղծության մեջ՝ մտահոգվելով, որ առանց որևէ օգուտ տալու իր ազգին պատրաստվում է մահանալ։ Եվ, փաստորեն իր ցավը, տառապանքը հենց դա է համարում։

Դանիել Վարուժան

Համացանցից դուրս գրեքք Դանիել Վարուժանի կենսագրության այն մասերը, որոնք կարևորում եք։

Դանիել Վարուժանը ավարտել է Վենետիկի Մխիթարյան վարժարանը: Նա 1905-ին գնում է Բելգիա և սովորում Գենտի համալսարանում, այնուհետև 1909-ին վերադառնալով ծննդավայր, զբաղվում է ուսուցչությամբ: Նա մահանում է 1915-ին` Մեծ եղեռնի ժամանակ, երբ թուրքերը դաժանաբար սպանում են նրան։ Նա գրել է բանաստեղծությունների չորս ժողովածուներ՝ <<Սարսուռներ>>, <<Ցեղին սիրտը>>, <<Հեթանոս երգեր>>, <<Հացին երգը>>։ Վերջինս հրապարակվել է հետմահու։

Կարդացեք ,,Ձոն,, բանաստեղծությունը․

ՁՈՆ

Եղեգնյա գըրչով երգեցի փառքեր.
— Քեզի ընծա՜, իմ հայրենիք —
Սոսյաց անտառեն էի զայն կըտրեր…
— Քեզի ընծա՜, հին հայրենիք —
Եղեգնյա գըրչով երգեցի քուրմեր.
Ընդ եղեգան փող լու’յս ելաներ:

Եղեգնյա գըրչով երգեցի կարոտ.
— Ձեզի ընծա՜, հայ պանդուխտներ —
Ան տարաշխարհիկ բույսի մ’էր ծըղոտ…
— Ձեզի ընծա՜, հեգ պանդուխտներ —
Եղեգնյա գըրչով երգեցի հարսեր.
Ընդ եղեգան փող ո՛ղբ ելաներ:

Եղեգնյա գըրչով երգեցի արյուն.
— Ձեզի ընծա՜, սուրի զոհեր —
Ան ծլած էր մոխրի մեջ իբրև կընյուն…
— Ձեզի ընծա՜, կրակի զոհեր —
Եղեգնյա գըրչով երգեցի վերքեր.
Ընդ եղեգան փող սի՛րտս ելաներ:

Եղեգնյա գըրչով որբ տունս երգեցի.
— Քեզի ընծա՜, հայր ալեհեր –
Ցամքած աղբյուրեն մեր զայն հոտեցի…
— Քեզի ընծա՜, մայր կարեվեր —
Եղեգնյա գըրչով օջախս երգեցի.
Ընդ եղեգան փող ծու՛խ ելաներ:

Ու պայքա՜ր, պայքա՜ր, պայքա՜ր երգեցի.
— Ձեզի ընծա՜, հայ մարտիկներ —
Գրիչս եղավ անթրոց սըրտերու հնոցի…
— Ձեզի ընծա՜, քաջ մարտիկներ —
Եղեգնյա գըրչով վըրեժ երգեցի.
Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելաներ:

Շտեմարանից ընտրեք Դանիել Վարուժանի ,, Հարճը,, պոեմին,, և ,,Ձոն,, բանաստեղծությանը վերաբերող հարցերը և փորձեք պատասխանել։

4․ Ընդ եղեգան փող լույս ելաներ

3․ ա-2, բ-4, գ-1, դ-3

4․ սի՛րտս

3․ բո՛ց

2․ Եղեգնյա գրչով երգեցի հարսեր

4․ Եղեգնյա գրչով երգեցի քուրմեր

3․ Խղճմտանքի ձայներ

2․ Սյունյաց Բակուր իշխանը, վախենալով Տիրան արքայից, դժկամությամբ է իր հարկի տակ ընդունում Տրդատ Բագրատունուն։

4․ Հարճը։ Դանիել Վարուժան

Տաղ Վարդավառի։ Գրիգոր Նարեկացի

1․ Համացանցից դուրս գրե՛ք Գրիգոր Նարեկացու կենսագրությունը:

Գրիգոր Նարեկացին ծնվել է եկեղեցական գործիչ, աստվածաբան Խոսրով Անձևացու ընտանիքում: Նարեկավանքի դպրոցում աշակերտել է փիլիսոփա, մատենագիր և բանաստեղծ Անանիա Նարեկացուն (մոր ազգականն է): Եղել է վարդապետ և մինչև կյանքի վերջն ապրել է Նարեկավանքում: Վանքի տարածքում Նարեկացու հիշատակին կառուցվել է մատուռ, որտեղ էլ թաղված է նրա աճյունը: Նարեկացին գրել է ներբողներ, գանձեր, տաղեր, որոնք, ունենալով կրոնական բովանդակություն, արտաքուստ իրական աշխարհի և բնության պատկերներ են: Նարեկացու գլուխգործոցը «Մատյան ողբերգության» պոեմն է. բաղկացած է 95 գլխից (բանք), որոնցից յուրաքանչյուրն սկսվում է «Ի խորոց սրտի խոսք Աստծու հետ» տողով: «Մատյան ողբերգության» պոեմը հոգու խորքից բխած զրույց է Աստծու հետ, որտեղ ներկայացված են մարդկությանը պարուրած վշտերն ու ցավերը, կասկածներն ու համոզմունքները, մեղքերն ու խոստովանանությունները և այլն։ Նարեկացու հոգին լի է հավատով առ Աստված: Նա իր պոեմը ձոնել է Աստծուն՝ նրա մեջ տեսնելով գեղեցիկը, լավագույնը, կատարյալն ու անաղարտը: Նա հավատում է, որ Մատյանը կօգնի մարդուն և սեր, ազնվություն ու բարություն կսերմանի մարդկանց հոգիներում: Հայերեն ձեռագրերում պահպանվել են բազմաթիվ ավանդություններ ու զրույցներ Նարեկացու մասին: Այդ զրույցներից մեկը պատմում է, որ Նարեկացին հովվություն է արել Հարզից գյուղի մահացած հովվի փոխարեն և ստացած վարձը տվել նրա կնոջն ու երեխաներին: 

2․ Օգտվելով Գրաբարի բառարանից՝ փոխադրե՛ք ,,Տաղ Վարդավառին,, ։

Գոհար վարդը վառվեց

Վերևից եկող արևի ճառագայթներից։

Շողերի վրայից դեպի վեր

Ծավալվում է ծաղիկն ծովային։

Լայնածավալ ծովից

Այն ծաղկի գույնն էր պղպջում,

Երփներանգ ծաղկի վրա

Ճյուղի պտուղն էր շողշողում։

Քրքումի վակասիր պտուղը

Սնվում էր խառը տերևներով․

Տերևը տավիղ տվողին

Որը հրաշալի երգում էր Դավիթ։

Մի խառը փունջ վարդից

ծաղկեցին գույնզգույն ծաղիկներ։

Այդ դալար և ծաղկավետ ծառերը

Արձակեցին վարդագույն ոստերը։

Բողբոջ վարդենին զարդարեց շունանը․

Շուշանը շողում էր հովտում,

Շողշողում արեգակի դիմաց․

Այն հյուսիսային հովից

Քամին հարվածեց գոհար շուշանին,

Այն հարավային լեռից

Քաղցր օդով էր պատում շուշանին։

Շուշանը լցվեց շաղով,

Շող ցողով ու մարգարիտով։

Ամեն ծաղիկ շող վերցրեց,

Ցողն ամպից, ամպը՝ արևից․

Աստղերով պատվեց չորսբոլորը,

Լուսնի դիմաց գունդ-գունդ բոլորը հավաքվեցին։

Գունդ-գունդ խաչաձև գնդակ,

Երկնքից հորինված մի շրջան։

Փառք հորն ու որդուն հավետ,

Սուրբ հոգուն այժմ և հավետ։

Գոհար վարդն վառ առեալ
ի վեհից վարսիցն արփենից:
Ի վեր ի վերայ վարսից
ծավալէր ծաղիկ ծովային:
Ի համատարած ծովէն
պղպջէր գոյնն այն ծաղկին,
Երփին երփնունակ ծաղկին
շողշողէր պտուղն ի ճղին:
Քրքում վակասիր պտուղն
սնանէր խուռն տերևով.
Տերևն տաւիղ տուողին
զոր երգէր Դաւիթ հրաշալին:
Ի փունջ խուռներամ վարդից
գոյնզգոյն ծաղկունք ծաղկեցան:
Այդ սօս ու տօսախ ծառերդ
վարդագոյն ոստս արձակեցին:
Այդ նոճ ու բողբոջ արօսդ
զարդ առեալ վարդն շուշանին.
Շուշանն շողէր հովտին,
շողշողէր դէմ արեգականն.
Այն հիւսիսային հովէն
հով հարեալ գոհար շուշանին.
յԱյն հարաւային լեռնէն
քաղցր օդով ցօղէր շուշանին:
Շուշանն շաղով լցեալ,
շող-շաղով և շար մարգարտով:
Ծաղկունքդ ամէն շաղ առին,
շաղն յամպէն, ամպն յարեգակնէն.
Աստեղքդ ամէն շուրջ առին,
դէմ լուսնին գունդ-գունդ բոլորին:
Գունդ-գունդ խաչաձև գնդակ,
յօրինուած երկնից շուրջանակ:
Փառք Հօր և Որդւոյն յաւէտ,
սուրբ Հոգւոյն այժմ և յաւիտեանս:»

Կարդացեք Վարդավառի տոնը

Անվերնագիր։ Եղիշե Չարենց

Իմ մահվան օրը կիջնի լռություն,
Ծանր կնստի քաղաքի վրա,
Ինչպես ամպ մթին կամ հին տրտմություն,
Կամ լուր աղետի՝ թերթերում գրած։
Ծանոթ կնոջ պես այրի կամ դժբախտ,
Բարեկամուհու նման տխրատեսք,
Լուրը կշրջի փողոցները նախ,
Ապա կմտնի դուռ-դարպասից ներս…
Իբրև ծերունի մի թերթավաճառ՝
Հուշիկ քայլերով և համարյա կույր,
Կշրջի բոլոր տներն անպատճառ
Ու կհայտնվի ամեն մի բակում։
Ստվերի նման, սահած տնից-տուն,
Կկանգնի անտես հյուրի պես մռայլ,
Կկանգնի, ինչպես դժնի լռություն՝
Տարածված ամբողջ քաղաքի վրա։
Եվ համր մի պահ՝ գիշերվա կեսին,
Բոլորի սրտում կկանգնի հանկարծ
Անհաղորդ, ինչպես հեռավոր լուսին,
Իմ դեմքը՝ արդեն հավիտյան հանգած։
Եվ մարդիկ՝ երեկ կյանքիս անծանոթ,
Եվ երբեք, երբեք դեմքս չտեսած,
Եվ մարդիկ՝ միայն երբեմն ինձնով
Իրենց ֆանտաստիկ առասպելն հյուսած,
Եվ մարդիկ՝ անգամ երգերիս անգետ,
Մարդիկ, որ թեև կյանքիս արձագանք՝
Մնացել են լոկ վկա անտարբեր
Եվ կարծել են, թե ես վաղո՜ւց չկամ,—
Այդ բոլոր մարդիկ իմ մահվան բոթից,
Որպես ընդհանուր աղետից սարսած՝
Զարմացած կզգան ինձ այնքա՜ն մոտիկ
Եվ հանկարծ այնքա՜ն թանկ ու հարազատ…
Եվ երկրում, ինչպես բարձրանա փոշի,
Եվ հոգիներում, ինչպես հուշ հառնի,—
Ելնելով անցած օրերիս նաշից,
Իմ ուրվականը պիտի սավառնի։
Եվ քաղաքներում, և գյուղերում խուլ,
Անցորդներն՝ իրար անծանոթ անգամ,
Աչքերում իրար և հայացքներում
Պիտի միևնույն թախիծը կարդան…
Եվ դեմքով տխուր և լուռ աչքերով
Պիտի միևնույն սուգը հաղորդեն,
Երգերիս հանդեպ անսահմա՜ն ներող,
Մոռացած բոլոր հանցանքներս արդեն…
Կբանան ոմանք իմ գիրքը գուցե,
Կթերթեն դանդաղ, կկարդան տողեր,
Տարտամ շարժումով գիրքը կգոցեն,
Եվ թախիծը խոր հուշս կողողե։
Եվ գուցե միայն սենյակում մի խուլ,
Գլուխը թեքած պատկերիս վրա՝
Կնայի մի կին աչքերիս տխուր,
Եվ կարցունքոտվեն աչքերը նրա։ —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Եվ ինչպես կյանքում՝ տարինե՜ր առաջ,
Հուշերում հանկարծ անցյալը բուրի,
Երազանքներում գուցե իմ անցած
Եվ արդ իմ հառնած գրքում հուշերի…
Այն, որ ե՛ս էի, որ ի՛մն էր առաջ,
Արդեն չի հառնի և ոչ մի գրքում
Եվ ո՛չ մի գրքում՝ աշխարհում գրած,
Եվ ո՛չ մի գրքում, և ո՛չ մի գրքում…

Ամբոխները խելագարված։ Եղիշե Չարենց

1․ Համառոտ գրե՛ք սյուժեն։

Ստեղծագործությունը հեղափոխության մասին էր, որտեղ մեծ ամբոխը փորձում է գրավել քաղաքը, սակայն կարողանում են տիրանալ միայն սահմանին։ Հանգստանալուց հետո կրկին սկսվում է կռիվ՝ նորից նույն նպատակով։

2․ Դուրս գրե՛ք համեմատության 5-ական միջոց՝ մակդիր, համեմատություն, փոխաբերություն։

Մակդիր — մարմանդ քամի, բորբ արև, արնավառ փայլ, ծեր մշուշ, ծույլ նազանք։

Համեմատություն — Անողո՛ք է երթը այս սեգ, ինչպես կարմիր կարոտը մեր։ Եվ երկընքի սիրտը մխված բևեռների պես արնաքամ։ Երակների պես երկաթե քաղաքամոտ կայարանից։ Երակների պես երկաթե՝ ամուր գրկած կուրծքը հողի։ Սֆինքսի պես հսկայական, շեկ ծծերը դրած հողին։

Փոխաբերություն — Վառվում էր սիրտը ամենքի, որպես կարմիր մի առավոտ։ Թույն էր կարծես՝ բորբ արևի սրտից քամած։ Նա կտրել էր արևակամ ամբոխների կարմիր ուղին։

Իմ Չարենցը

Չարենցն իմ ամենասիրելի ու ամենահարազատ հայ գրողներից է, ում ստեղծագործություններն ընթերցում եմ դեռ վաղուց, ում կյանքն ինձ անչափ հետաքրքրում է, և ում ստեղծագործություններն ինձ միշտ գրավում են։ Ես կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր գրող ունեցել է հետաքրքիր և մեծ ուսումնասիրման արժանի կյանք, քանի որ ոչ բոլորն են նրանցից ապրել հեշտ կյանքով, ոչ բոլորի կյանքն է տևել երկար և այլն։ Այդ գրողների շարքին է դասվում նաև Չարենցը, ում կյանքն ինձ բավականին հետաքրքիր է, շատ եմ ուսումնասիրել ու նրան դարձրել ինձ հարազատ գրող։ Ըստ իս՝ Չարենցը հայտնի է իր սիրային պատմություններով, որոնք ստեղծվել են իր կյանքի ընթացքում, իրական, անհավանական ու բավական հետաքրքիր պատմություններ են։ Կուզեմ մի փոքր պատմել իր կյանքի, կյանքի ընթացքում ունեցած հաջողությունների ու անհաջողությունների, ինչպես նաև ձեռքբերումների մասին։ 

եղիշե Չարենցը ծնվել է Կարսում։ «Արևելյան փոշոտ ու դեղին մի քաղաք, անկյանք փողոցներ, բերդ, Վարդանի կամուրջ, Առաքելոց եկեղեցի և հինգ հարկանի պաշտոնական մի շենք», — այսպես էր նկարագրում իր ծննդավայրը Չարենցը։ Երբ Չարենցը փոքր էր, հայրը նրան գումար էր տվել, որպեսզի նոր կոշիկ գնի իր համար, իսկ նա գնացել ու փոխարենը գիրք էր գնել։ Այդ մասին իմանալուց հետո հայրը բարկացել է նրա վրա, իսկ նա պատասխանել է․ «Լավ է մարդ ոտքից բոբիկ լինի, քան խելքից»։ 

Իհարկե, Չարենցն իր իսկական ազգանունը չէ, այլ գրական անունը, որն, ըստ տարբեր վարկածների՝ ձեռք է բերել կա՛մ վաղ տարիքում չար լինելու պատճառով, կա՛մ Պուշկինի «Անչար» ստեղծագործությունից և կա՛մ Կարս եկած բժշկի պատմությունից։ Չարենցի իրական անուն-ազգանունն էր՝ Եղիշե Սողոմոնյան։ 

Վստահ եմ՝ Չարենցն այն եզակի գրողներից է, ով շատ-շատ կարևորում ու սիրում է երկիր Նաիրին, դրան է նվիրել մի ամբողջ բանաստեղծությունների ժողովածու, ունի բազում այլ ստեղծագործություններ՝ գրված այդ թեմայով, և նույնիսկ այլ ստեղծագործություններում կան հատվածներ, որտեղ կրկին բանաստեղծի կողմից հիշատակվում է երկիր Նաիրին։ Նաիրիի մասին ամենանշանակալից գործերից է «Երկիր Նաիրի» վեպը, որտեղ հեղինակն այնքա՛ն գեղեցիկ է պատկերում Նաիրյան փողոցները, բնակիչների կյանքը, որ յուրաքանչյուր ընթերցող էլ ավելի մեծ հետաքրքրությամբ է շարունակում ընթերցել վեպը։ Հատկապես նախաբանն ինձ շատ է դուր եկել՝ նկարագրությունը Նաիրիի մասին Չարենցի աչքերով։