Տավուշի մարզ

Տարածք 2704 կմ²

Բնակչություն 134.100

Մարզկենտրոն Իջևան

Հարևան մարզեր Լոռի, Գեղարքունիք, Կոտայք

Հարևան պետություններ Վրաստան, Ադրբեջան

 

Տեսարժան վայրերը 

Աճարկուտ,Առաքելոց, Գոշավանք,Կապտավանք,Կիրանց,Հաղարծին,Մակարավանք,Մշկավանք, Շխմուրադի,Ոսկեպար,Ջուխտակ,,Գոշի լիճ,Քարաբլիթ,Լաստիվեր, Մաթոսավանք,Աղավնավանք,Աղջկաբերդ

Բնական պայմանները և հարստությունները

Տավուշի մարզում բավական խիտ է գետային ցանցը: ամենամեծ գետն Աղստևն է, որի աչքի ընկնող վտակներն են Գետիկը, Ոսկեպարը, Սառնաջուրը: Միափորի լեռներից սկսվում և դեպի Կուր գետն են հոսում մի քանի գետակներ (Հախում, Տավուշ, Խնձորուտ):

Շատ են մանր լճերը: Հայտնի է Պարզ լիճը, որին բնությունը շնորհել է զարմանալի գեղեցկություն: Լիճը գտնվում է Դիլիջան քաղաքից ոչ հեռու, խիտ անտառների մեջ:

Տավուշը Հայաստանի ամենաանտառաշատ մարզն է, տարածքի համարյա կեսը անտառապատ է: Տավուշի անտառային շրջանը հիասքանչ տեսք է ընդունում հատկապես աշնանը:

Աղստև գետի ավազանում գտնվում է Դիլիջանի արգելոցը: Այն կազմակերպվել է բուսական ու կենդանական աշխարհի պահպանման և տեղական պայմաններում նոր տեսակների բուծման նպատակով:

Բնակչությունը

Հնագիտական ուսումնասիրություններով ապացուցվում է, որ Տավուշի մարզը բնակեցված է եղել դեռևս հին քարի դարից սկսած: Բնակչությունը մեծագույն կորուստ է կրել սելջուկյան թուրքերի և թաթար մոնղոլական արշավանքների ժամանակ: Տասնյակ հազարավոր մարդիկ կոտորվել կամ գերի են վերցվել:

Բնակչության որոշ ներգաղթ նկատվել է 18-րդ դարի սկզբին, երբ Ղարաբաղի առանձին գավառներից զգալի թվով հայեր վերաբնակվել են մարզի ստորին գոտու գյուղերում

Մարզը զբաղեցնում է ՀՀ տարածքի 9.1%-ը, 1 քառ. կմ-ի վրա ապրում է 50 մարդ։

Տավուշի մարզի բնակչությունը կազմում է հանրապետության բնակչության ընդհանուր թվաքանակի 4.2%-ը։ Բնակչության 62.3%-ը ապրում էգյուղական վայրերում։ Մարզը հանրապետության վառ արտահայտված գյուղատնտեսական շրջաններից է։

Բնապահպանություն

Բնական լիճը՝ Դիլիջանի մոտ գտնվող Պարզ լիճն է։ 1970-1980 թթ կառուցվել են Խնձորուտի,Հախումի, Տավուշի, Այգեձորի, Ջողազի և Իջևանիջրամբարները։ Մարզի բնությունը գեղատեսիլ է։ Ընդհանուր մակերեսի 51%-ը զբաղեցնում են խառն անտառները, որոնք աչքի են ընկնում բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանությամբ, բնական ժառանգության անզուգական հուշարձաններով։ Բնության նախաստեղծ վիճակի պահպանության, առավել հարստացման և տեղական պայմաններում նոր տեսակների ստացման նպատակով Աղստևի ավազանում ստեղծված ենԴիլիջանի պետական արգելոցը և Իջևանի անտառային այգին (դենդրոպարկը)։

Քաղաքները

Տավուշի մարզի ամենախոշոր քաղաքը Դիլիջանն է: Ի սկզբանե Դիլիջանը զարգացել է որպես առողջարանային վայր, որտեղ Անդրկովկասի քաղաքներից եկող հարուստ ընտանիքներն անցկացրել են իրենց ամառային հանգիստը: Անցած դարասկզբին հայտնվել են առաջին մասնագիտական հիվան­դանոցներն ու առողջարանները: Այժմ Դիլիջանը հայտնի է որպես լեռնակլիմայական առողջարան: Նա միաժամանակ կարևոր արդյունաբերական կենտրոն է: Հավանական է, որ մոտակա տարիներում Դիլիջանը դառնա նաև բանկերի կենտրոնացման քաղաք:

Տավուշի երկրորդ քաղաքը մարզկենտրոն Իջևանն է: Իջևանը որպես բնակավայր համեմատաբար երիտասարդ է: Այն հիմնադրվել է 18-րդ դարի վերջերին հանքային աղբյուրի մոտ և ստացել է Քարվանսարա անունը (վերանվանվել է Իջևան 1920թ., քաղաք է դարձել ավելի ուշ): Ներկայումս Իջևանը աչքի ընկնող արդյունաբերական ու մշակութային կենտրոն է:

Տավուշի մարզի մյուս քաղաքներն են Նոյեմբերյանը և Բերդը:

Անգլերենից անծանոթ բառեր և արահայտություններ

I shall go -ես կգնամ

To make friends with somebody-ընկերություն անել ինչ-որ մեկի հետ

To meet-met(անցյալ ձևը)-հանդիպել

To begin-began(անցյալ ձևը)-սկսել

What shall I do?-Ինչ եմ անելու ես

to shoot-shot(անցյալ ձևը)-կրակել

to decide-որոշել

forever-ընդմիշտ

A Cat And Her Strong Friends

Once there lived a cat. She thought, «The lion is the strongest of all the animals. It is good to have strong friends. I shall go to the lion and make friends with him.»
She did so and the lion and the cat were friends for many, many days.
Once they went for a walk together and met an elephant. The lion began to fight with the elephant and the elephant killed him.
The cat was very sorry. «What shall I do?» she thought.
«The elephant was stronger than the lion. I shall go to the elephant and make friends with him.»
She did so and they were friends for many, many days.

Once they went for a walk and met a hunter. The hunter shot at the elephant and killed him. The cat was sorry, but she thought, «The man is stronger than the elephant, I see.»
So she went up to the hunter and asked, «May I go with you?»
«All right, let us go home together,» he said.
They came to the man’s home. His wife met him and took his gun from him. The cat saw that and thought: «Oh, the woman is the strongest of all! She can take the hunter’s gun from him, and he does not fight with her. He does not even say a word!» The man sat down at the table and the woman went to the kitchen. The cat went to the kitchen too. She decided to stay with the woman forever.

That’s why you always see a cat in the kitchen at a woman’s feet.

Արմավիրի մարզ(պատում)

Ես շատ եմ սիրում ճամբորդել իմ ընկերների և ընկեր Սոնայի հետ:Մենք գնացել էինք սուրբ Գայանե, Հռիփսիմե եկեղեցիներ և Զվարթնոց տաճար:Սուրբ Գայանե եկեղեցում ես մկրթվել եմ երբ դեռ 40 օրեկան էի:Մենք սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցում տեսանք Հռիփսիմեյի գերեզմանաքարը, գերեզմանաքարի կողքին դրված էր այն քարերը որոնցով քարկոծել էին Հռիփսիմեյին և մյուսերին:Եկեղեցում մենք մոմ վառեցինք:Քանի, որ մայրիկս հայրիկս և եղբայրս ներկա չէին ես նրանց փոխարեն մոմ վառեցի:Զվարթնոց տաճար երբ, որ գնացինք մեզ մի տատիկ ուղեկցեց:Նա մեզ շատ հետաքրքիր բաներ ցույց տվեց:Զույց տվեց արևի բոլորակ ժամացույցը, որը տեղադրված էր եղել Զվարթնոց տաճարում,պատմեց տաճարի պատմությունը,ինչպես էր եղել Զվարթնոց տաճարը,ասեց, որ տաճարը եղել էր երեք հարկանի:

Seasons of the year

There are four seasons in a year: spring, summer, autumn and winter.

The spring months are: March, April and May. It is warm in spring. New leaves appear on the trees and the flowers blossom. The days get longer and nights shorter .We celebrate Easter in Spring. We wear light clothes. The sun often shines in spring. It often rains in spring, but nature needs spring rains. The spring flowers are snowdrops, violets and rozes.    

The summer months are: June, July and August. It is very hot in summer.  That’s why people often go to the country and have a very good time there.  Sometimes they go to Sevan or the Black Sea. In summer children have a long school holiday. They don’t go to school and summer camps begin everywhere. Children sometimes go on different educational trips and learn a lot of things about Armenia. People wear very light clothes: sandals, shorts, summer caps, T-shirts. Armenian apricots are ripe in June. The sun always shines brightly in Armenia. July is the hottest month of the year.

The autumn months are: September, October and November. It is still quite warm in Armenia in September. We have golden autumn in October. It is neither hot nor cold and the markets are full of different fruits: peaches, pears, grapes and pomegranates. In November it becomes colder day by day, and sometimes it even snows. The leaves turn red, yellow and orange. Though it often rains in Autumn I like it because in this season we have different fruits. In autumn some birds fly to warmer countries. Animals get ready for the winter.

 

The winter months are: December, January and February. It is very cold in winter. It snows in winter. Children usually go to the yard and play snowballs and make a snowman. People celebrate the New Year in winter. January is colder than December. It is the coldest month of the year. People wear warm clothes: coats, boots, mittens, hats, jumpers. In winter the days get shorter and the nights longer. I also like winter because I can ski or sledge on the ice or skate with my friends and have a lot of fun.

I like all the seasons of the year because each season has its good sides.

Համբարձում

Նշվում է Զատիկից ուղիղ քառասուն օր հետո, հինգշաբթի։Քրիստոսի Համբարձման տոնն ուղեկցվում է նաեւ ժողովրդական հանդիսություններով և կոչվում է Ջանգյուլում (գյուլ` նշանակում է վարդ, ծաղիկ): Հնում Համբարձման օրվա տոնակատարություններն սկսվում էին չորեքշաբթիից: Կանայք այդ օրն անվանում էին «Ծաղկամոր կիրակի»:Տոնը Հայաստանի տարբեր շրջաններում յուրովի է նշվում: Տոնի օրը ջրով լի կուժերի մեջ գցում են ծաղիկների տերևներ և աղջիկներին պատկանող զանազան իրեր: Այնուհետև դեռահաս մի աղջկա հագցնում են հարսի զգեստ, վերցնում կժերը, ծաղիկները և շրջում տնետուն: Այս ամենը զուգորդվում են երգերով, կատակներով և դրամահավաքով: Հետո սկսվում է վիճակահանությունը, ում պատկանում է առաջին իրը, նրան մոտալուտ ամուսնություն է սպասվում: Կժից հանում են մյուս իրերը, որոնց պատկանող անձանց խրատներ և բարեմաղթանքներ են տրվում: