Հովհաննես Թումանյան: Ուսումնական փաթեթ

Կենսագրությունը

Հովհաննես Թումանյան ՝ հայ մեծագույն գրող ու բանաստեղծ, հասարակական գործիչ։ Թումանյանը ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 7-ին, Լոռվա Դսեղ գյուղում հոգևորականի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Դսեղ գյուղում, որից հետո Ջալալօղլու (այժմյան՝ Ստեփանավան) դպրոցում։ Հովհաննես Թումանյանը առաջին անգամ սիրահարվել է 11 տարեկանում: Եվ օրերից մի օր նա սիրահարվում է տեսուչի աղջկան Վերգինեին: Իսկ Հովհաննեսը Վերգինեին է նվիրում իր առաջին սիրային բանաստեղծությունը.

Հոգուս հատոր
Սըրտիս կըտոր,
Դասիս համար
Դու մի՛ հոգար,

Թե կան դասեր
Կա նաև սեր,
Եվ ի՜նչ զարմանք,
Իմ աղավնյակ,
Որ կենդանի

Մի պատանի
Սերը սըրտում
Դաս է սերտում։

1883 թվականից շարունակել է ուսումը Թիֆլիսի Ներսիսյան Ճեմարանում, սակայն 1887թ. կիսատ թողեց դպրոցն ու սկսեց աշխատել Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում, որից հետո էլ Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչև 1893թ)։ 80-ականների կեսից Թումանյանը սկսում է ստեղծագործել, այդ ժամանակ էլ սկսում է համագործակցել հայկական տարբեր թերթերի ու ամսագրերի հետ։ Լայն ճանաչում է ձեռք բերում “Բանաստեղծություններ” հավաքածուի լույս տեսնելուց հետո։ Թումանյանի գրական գործունեության ամենահայտնի շրջանն է համարվում 19 դարի վերջին տասնամյակը և 20 դարի սկիզբը։ Հովհաննես Թումանյանը մահացել է 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում, Մոսկվայում։

Բանաստեղծություններ

Թումանյանի բանաստեղծությունները շատ են ու միաժամանակ յուրահատուկ և գեղեցիկ: Գրողին առավել շատ են սիրում փոքրիկները, քանի որ նա ունի շատ մանկական ստեղծագործություններ, որոնք մեզ դեռ ծանոթ են շատ փոքր տարիքից: Շատերս երևի կարծում ենք, որ բոլորիս համար Թումանյանն ամենալավ գրողն է ու նրան բոլոր գրողներից առանձնացնում ենք միշտ: Դա երևի նրանից է, որ մինչ այլ գրողներին ուսումնասիրելը միշտ Թումանյան ենք ընթերցել՝ հեքիաթները, բանաստեղծությունները և այլն: Ես ծանոթ եմ Հովհաննես Թումանյանի բանաստեղծություններից շատերին, սակայն ամենից շատ սիրում եմ նրա ամենաառաջին ստեղծագործությունը, որը նվիրված է եղել իր սիրած աղջկան՝ Վերգինեին: Բանաստեղծությունը կոչվում է «Հոգուս Հատոր»: Ճիշտ է, Թումանյանն այն գրել է դեռ 11 տարեկան հասակում, սակայն մենք այն ընթերցում ենք տարբեր տարիքում ու միշտ գեղեցիկ և ստացված է թվում: Բանաստեղծությունների շարքից առանձնացնում եմ նաև «Նրան»-ը: Այն շաա՜տ գեղեցիկ է, մյուսներից տարբերվում է նրանով, որ բանաստեղծության մեջ շատ են օգտագործվում նուրբ ու գեղեցիկ բառեր.

Ես ուզում եմ, որ ինձ նման
Էլ չըսիրեր մեկը քեզ,
Բայց ասեին միաբերան,
Թե դու, իրավ, հրեշտակ ես։

Ես ուզում եմ, որ քո անմեղ
Սիրտը թնդար ինձ համար,
Եվ հավիտյան վառվեր այնտեղ
Միայն իմ սերը բոցավառ։

Ես ուզում եմ, որ օրն ի բուն
Ապշած նայեմ աչքերիդ,
Ինձ մոռացած, կորչեմ անհուն
Խորության մեջ հայացքիդ։

Իսկ եթե մահն այն ժամի մեջ
Ինձ մոտենար, օ՜, սեր իմ,
Ես կուզեի քո սիրատենչ
Կուրծքդ լիներ ինձ շիրիմ։

Քառյակներ

Դե, Թումանյանի քառյակները բոլորս էլ գոնե մեկ անգամ ընթերցել ենք: Մենք քառյակներից շատերն ենք բերանացի սովորել և ուսումնասիրել դրանք: Ինձ շաա՜տ են դուր գալիս Թումանյանական քառյակները: Դրանք շատ կարճ են, սակայն միաժամանակ այնքա՜ն ուրախ, այնքա՜ն գեղեցիկ: Քառյակներն ընթերցելով երևում է, թե Թումանյանն ինչ մեծ ոգևորությամբ է գրել դրանք: Օրինակ,

Ե՛տ չեկավ…
Գնա՜ց գնա՜ց, ետ չեկավ,
Անկուշտ մահին, սև հողին
Գերի մնաց, ետ չեկավ։

Վերջացա՜վ…
Կյանքս մաշվեց, վերջացա՜վ.
Ինչ հույս արի` փուչ ելավ,
Ինչ խնդություն` վերջը ցա՜վ։

Թունանյանն իր քառյակներում ներկայացնում է իր այդ պահին ունեցած հույզերը, մեծամասամբ՝ տխրությունն ու ցավը: Սակայն դրանք այնքա՜ն գեղեցիկ են նկարագրված, որ կարդալուց անգամ չես էլ զգում բովանդակության ցավն ու տխրությունը:

Պատմվածքներ

Ամենից շատ սիրում եմ Թումանյանի պատմվածքները, քանի որ դրանք շատ հետաքրքիր են ու իմաստուն: Ես նկատել եմ, որ իր պատմվածքներում հեղինակն ու գլխավոր կերպարներից մեկը հենց նա է լինում, հաճախ է դեպքեր գրի առնում իր կյանքից, գրի է առնում տարբեր զվարճալի պատմություններ և այլն: Ինձ շատ է դուր գալիս Թումանյանի ստեղծագործական ոճը, քանի որ այն շատ հարազատ է թվում ինձ: Նրա պատմվածքներն իրոք շատ հետաքրքիր են, քանի որ շատ են կապվում առօրյա թեմաների հետ: Թումանյանական պատմվածքների հիմնական կերպարներից էր Նեսոն: Օրինակ՝ «Իմ ընկեր Նեսոն» և «Նեսոյի քարաբաղնիսը» պատմվածքներում: Թումանյանը հաճախ էր իր պատմվածքներում կարևորում իր ծննդավայրը՝ Դսեղը, շատ էր պատմում նրան այդքան հարազատ գյուղի մասին:

Նամակներ

Թումանյանի նամակները շատ են տարբերվում իր պատմվածքներից, հեքիաթներից ու բանաստեղծություններից: Նա ունի գրված շատ նամակներ, որոնք ուղղված են եղել Աղայանին, նրա դուստր Նվարդին և այլն: Սակայն նա ամենից շատ գրել է իր կնոջը՝ Օլգա Թումանյանին: Ես ընթերցեցի նրա նամակներից մեկը՝ ուղղված Զորավար Անդրանիկին: Նամակում նա ցույց էր տալիս, թե որքան է նա սիրում իր հայրենիքը: Ասում էր, որ ոչինչ չի խանգարում նրան մասնակցել պատերազմին, և հարկ եղած դեպքում պատրաստ է մասնակցել կռվին որպես կամավոր: Ի տարբերություն նրա պատմվածքների ու հեքիաթների՝ գրում էր ավելի համառոտ, ոչ նրան հատուկ ստեղծագործական ոճով, ասես ուղղակի մի նամակ լիներ, որ նա էլ չի գրել: Սակայն ես կարծում եմ, որ նամակներն էլ են շատ հետաքրքիր, քանի որ ինձ իրոք հետաքրքրում են, թե այդ տարիներին Թումանյանն ինչ թեմաների շուրջ է գրել իր հարազատներին ու մտերիմներին:

Եվ ընդհանրապես, մինչ այսօր էլ անցել են շատ ու շատ տարիներ Թումանյանի գրելուց հետո, սակայն մինչ այսօր տարբեր տարիքում մենք կարդում ենք նրա ստեղծագործությունները:

Unit 22 | Exercises

A Complete using the correct form of the verbs in brackets.

1 We could have taken (take) the bus, but in the end we decided to walk.
2 Although I could have bought (buy) the DVD, I actually got the video.
3 Alan could have gone (go) to the concert with Sindy, but he stayed at home instead.
4 They could have caught (catch) an earlier plane, but they decided to get the later one.
5 Could you have stayed (stay) longer or did you have to leave then?

B Look at the pictures and complete the sentences. Use should or shouldn’t and the correct form of the verbs in the box.

| eat • get • kick • take • tidy • wear |

1 Mr Appleby shouldn’t have taken an umbrella with him.
2 Jenny shouldn’t have tidied her room.
3 Alex could have kicked the ball so hard.
4 Tim couldn’t have worn a fancy-dress costume.
5 They couldn’t have got there earlier.
6 They couldn’t have eaten so much!

C Complete each second sentence using the word given, so that it has a similar meaning to the first sentence. Write between two and five words.

1 I expect Adrian did a lot of revision. must
Adrian must have done a lot of revision.
2 I don’t believe that Jim stole the money. can’t
Jim can’t have stolen the money.
3 It’s possible that I have made a mistake. could
I may have made a mistake.
4 There’s a chance that someone saw us. may
Someone may have seen us.
5 It’s possible that Tim hasn’t arrived yet. might
Tim might have arrived yet.
6 I’m sure that Irene wasn’t at the party because she was ill. have
Irene …… at the party because she was ill.

D Complete each second sentence so that it has similar meaning to the first sentence.

1 We were expecting Dave to call, but he hasn’t.
Dave should have called.
2 They said they were going to deliver the computer at lunchtime, but they didn’t.
They should have gone.
3 I was expecting the film to come out at the cinema last week.
The film ought have expected.
4 The shop wasn’t supposed to close so early.
The shop shouldn’t have supposed.
5 Was the programme supposed to start at eight o’clock?
Should have supposed?

E Choose the correct answer.

1 Ronny ….. have gone to Switzerland, but I’m not totally sure.
2 You …… have lied to me! Why didn’t you tell me the thruth?
3 Helen ….. to have seen a doctor weeks ago. Why didn’t she?
4 They …. have seen the play last night as they went to a football match instead.
5 Carl ….. have been here by now. Maybe he got stuck in traffic.
6 You ….. have been really excited when you heard you’d won the competition!

Սպարտա՝ հզոր քաղաք-պետություն

Սպարտա քաղաք

Սպարտան հզոր քաղաք-պետություն էր հին Հունաստանում։ Սպարտային նաև կոչում էին Լակեմեդոն։ «Սպարտա» անունը բացատրվում է երկու կերպով։ Առաջին բացատրությունը կապվում է քաղաքի հիմնադիր Սպարտոնի անվան հետ։ Մյուս ստուգաբանությամբ՝ առաջացել է Սպարտայի անունից, որը Լակեդեմոնի կինն էր։ Սպարտա պետությունը հիմնադրվել է մ. թ. ա. 6-րդ դարի վերջին՝ Պելոպոնեսյան միության կողմից, որը դարձել էր Հունաստանի գերիշխող ուժը։ Սպարտան միշտ կառավարում էին երկու թագավորներ։ Իկարկե, նրանք հաճախ էին փոփոխվում։ Որպես կանոն, թագավորի տարիքը չպետք է գերազանցեր 60 տարեկանը: Երբ պատերազմ էր տեղի ունենում, թագավորներից մեկը կռվին էր մասնակցում, իսկ մյուսը՝ մնում երկրում:

Սպարտացիներ

Ասում են, որ սպարտացիներն առաջացել են դորիացիներից: Փոքր հասակում, երբ տեսնում էին, որ տղան տկար է ու թույլ, նրան դեն էին նետում անդունդը: Սակայն, ըստ հնագետների ուսումնասիրության, ոչ մի մարդու ոսկոր չի գտնվել այն անդունդում, որտեղ դեն էին նետում երեխաներին: Աղջիկները պարտադիր կառք էին վարում ու մասնակցում օլիմպիական խաղերին: Սպարտացիները շատ էին պատերազմում, այդ պատճառով տղաները տարբերակ չունեին չպատերազմելու: Սպարտացի զինվորներն ունեին ընտրության հնարավորություն՝ հաղթել կամ մեռնել: Երբ զինվորը զոհվում էր, նրան բերում էին վահանի վրա:

Կենդանիների իրավունքների հիմնահարցը

Ես կարծում եմ, որ ինչպես մարդիկ, այդպես էլ կենդանիներն ունեն իրավունքներ: Ճիշտ է, չեն կարող մարդկանց և կենդանիների իրավունքները լինեն լրիվ հավասար, սակայն չպետք է մարդկանց պատճառով ոտնահարվեն կենդանիների իրավունքները ու դրանց հետևանքով տուժեն միայն ու միայն կենդանիները: Օրինակ, երբ մարդիկ արտադրում են կոսմետիկա և այն փորձարկում կենդանիների վրա: Այս որոշումը միանգամայն սխալ է և ես կարծում եմ, որ չի կարելի նման կերպ վարվել կենդանիների հետ: Միանշանակ, ճագարը չի կարող արտահայտել իր կարծիքն ու ասել այն, ինչ ուզում է: Սակայն դա մեզ ոչ մի իրավունք չի տալիս, որ կենդանու հետ այդպես վարվենք: Կան մարդիկ, ովքեր որոշակի գումարի դիմաց համաձայնվում են, որ իրենց վրա կատարեն փորձարկումներ: Ուղղակի, մարդիկ ման են գալիս ավելի շահավետ տարբերակ, քանի որ կենդանու վրա փորձարկելն ավելի հեշտ է ու այդ տարբերակով շատ գումար են խնայում: Ես կարծում եմ, որ ինչքան էլ գումար խնայելը շատ մեծ առավելություն է, պետք չէ հաշվի չառնել կենդանու իրավունքներն ու նման քայլի դիմել: Դա միանգամայն սխալ է: