Հովհաննես Թումանյան: Ուսումնական փաթեթ

Կենսագրությունը

Հովհաննես Թումանյան ՝ հայ մեծագույն գրող ու բանաստեղծ, հասարակական գործիչ։ Թումանյանը ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 7-ին, Լոռվա Դսեղ գյուղում հոգևորականի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Դսեղ գյուղում, որից հետո Ջալալօղլու (այժմյան՝ Ստեփանավան) դպրոցում։ Հովհաննես Թումանյանը առաջին անգամ սիրահարվել է 11 տարեկանում: Եվ օրերից մի օր նա սիրահարվում է տեսուչի աղջկան Վերգինեին: Իսկ Հովհաննեսը Վերգինեին է նվիրում իր առաջին սիրային բանաստեղծությունը.

Հոգուս հատոր
Սըրտիս կըտոր,
Դասիս համար
Դու մի՛ հոգար,

Թե կան դասեր
Կա նաև սեր,
Եվ ի՜նչ զարմանք,
Իմ աղավնյակ,
Որ կենդանի

Մի պատանի
Սերը սըրտում
Դաս է սերտում։

1883 թվականից շարունակել է ուսումը Թիֆլիսի Ներսիսյան Ճեմարանում, սակայն 1887թ. կիսատ թողեց դպրոցն ու սկսեց աշխատել Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում, որից հետո էլ Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչև 1893թ)։ 80-ականների կեսից Թումանյանը սկսում է ստեղծագործել, այդ ժամանակ էլ սկսում է համագործակցել հայկական տարբեր թերթերի ու ամսագրերի հետ։ Լայն ճանաչում է ձեռք բերում “Բանաստեղծություններ” հավաքածուի լույս տեսնելուց հետո։ Թումանյանի գրական գործունեության ամենահայտնի շրջանն է համարվում 19 դարի վերջին տասնամյակը և 20 դարի սկիզբը։ Հովհաննես Թումանյանը մահացել է 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում, Մոսկվայում։

Բանաստեղծություններ

Թումանյանի բանաստեղծությունները շատ են ու միաժամանակ յուրահատուկ և գեղեցիկ: Գրողին առավել շատ են սիրում փոքրիկները, քանի որ նա ունի շատ մանկական ստեղծագործություններ, որոնք մեզ դեռ ծանոթ են շատ փոքր տարիքից: Շատերս երևի կարծում ենք, որ բոլորիս համար Թումանյանն ամենալավ գրողն է ու նրան բոլոր գրողներից առանձնացնում ենք միշտ: Դա երևի նրանից է, որ մինչ այլ գրողներին ուսումնասիրելը միշտ Թումանյան ենք ընթերցել՝ հեքիաթները, բանաստեղծությունները և այլն: Ես ծանոթ եմ Հովհաննես Թումանյանի բանաստեղծություններից շատերին, սակայն ամենից շատ սիրում եմ նրա ամենաառաջին ստեղծագործությունը, որը նվիրված է եղել իր սիրած աղջկան՝ Վերգինեին: Բանաստեղծությունը կոչվում է «Հոգուս Հատոր»: Ճիշտ է, Թումանյանն այն գրել է դեռ 11 տարեկան հասակում, սակայն մենք այն ընթերցում ենք տարբեր տարիքում ու միշտ գեղեցիկ և ստացված է թվում: Բանաստեղծությունների շարքից առանձնացնում եմ նաև «Նրան»-ը: Այն շաա՜տ գեղեցիկ է, մյուսներից տարբերվում է նրանով, որ բանաստեղծության մեջ շատ են օգտագործվում նուրբ ու գեղեցիկ բառեր.

Ես ուզում եմ, որ ինձ նման
Էլ չըսիրեր մեկը քեզ,
Բայց ասեին միաբերան,
Թե դու, իրավ, հրեշտակ ես։

Ես ուզում եմ, որ քո անմեղ
Սիրտը թնդար ինձ համար,
Եվ հավիտյան վառվեր այնտեղ
Միայն իմ սերը բոցավառ։

Ես ուզում եմ, որ օրն ի բուն
Ապշած նայեմ աչքերիդ,
Ինձ մոռացած, կորչեմ անհուն
Խորության մեջ հայացքիդ։

Իսկ եթե մահն այն ժամի մեջ
Ինձ մոտենար, օ՜, սեր իմ,
Ես կուզեի քո սիրատենչ
Կուրծքդ լիներ ինձ շիրիմ։

Քառյակներ

Դե, Թումանյանի քառյակները բոլորս էլ գոնե մեկ անգամ ընթերցել ենք: Մենք քառյակներից շատերն ենք բերանացի սովորել և ուսումնասիրել դրանք: Ինձ շաա՜տ են դուր գալիս Թումանյանական քառյակները: Դրանք շատ կարճ են, սակայն միաժամանակ այնքա՜ն ուրախ, այնքա՜ն գեղեցիկ: Քառյակներն ընթերցելով երևում է, թե Թումանյանն ինչ մեծ ոգևորությամբ է գրել դրանք: Օրինակ,

Ե՛տ չեկավ…
Գնա՜ց գնա՜ց, ետ չեկավ,
Անկուշտ մահին, սև հողին
Գերի մնաց, ետ չեկավ։

Վերջացա՜վ…
Կյանքս մաշվեց, վերջացա՜վ.
Ինչ հույս արի` փուչ ելավ,
Ինչ խնդություն` վերջը ցա՜վ։

Թունանյանն իր քառյակներում ներկայացնում է իր այդ պահին ունեցած հույզերը, մեծամասամբ՝ տխրությունն ու ցավը: Սակայն դրանք այնքա՜ն գեղեցիկ են նկարագրված, որ կարդալուց անգամ չես էլ զգում բովանդակության ցավն ու տխրությունը:

Պատմվածքներ

Ամենից շատ սիրում եմ Թումանյանի պատմվածքները, քանի որ դրանք շատ հետաքրքիր են ու իմաստուն: Ես նկատել եմ, որ իր պատմվածքներում հեղինակն ու գլխավոր կերպարներից մեկը հենց նա է լինում, հաճախ է դեպքեր գրի առնում իր կյանքից, գրի է առնում տարբեր զվարճալի պատմություններ և այլն: Ինձ շատ է դուր գալիս Թումանյանի ստեղծագործական ոճը, քանի որ այն շատ հարազատ է թվում ինձ: Նրա պատմվածքներն իրոք շատ հետաքրքիր են, քանի որ շատ են կապվում առօրյա թեմաների հետ: Թումանյանական պատմվածքների հիմնական կերպարներից էր Նեսոն: Օրինակ՝ «Իմ ընկեր Նեսոն» և «Նեսոյի քարաբաղնիսը» պատմվածքներում: Թումանյանը հաճախ էր իր պատմվածքներում կարևորում իր ծննդավայրը՝ Դսեղը, շատ էր պատմում նրան այդքան հարազատ գյուղի մասին:

Նամակներ

Թումանյանի նամակները շատ են տարբերվում իր պատմվածքներից, հեքիաթներից ու բանաստեղծություններից: Նա ունի գրված շատ նամակներ, որոնք ուղղված են եղել Աղայանին, նրա դուստր Նվարդին և այլն: Սակայն նա ամենից շատ գրել է իր կնոջը՝ Օլգա Թումանյանին: Ես ընթերցեցի նրա նամակներից մեկը՝ ուղղված Զորավար Անդրանիկին: Նամակում նա ցույց էր տալիս, թե որքան է նա սիրում իր հայրենիքը: Ասում էր, որ ոչինչ չի խանգարում նրան մասնակցել պատերազմին, և հարկ եղած դեպքում պատրաստ է մասնակցել կռվին որպես կամավոր: Ի տարբերություն նրա պատմվածքների ու հեքիաթների՝ գրում էր ավելի համառոտ, ոչ նրան հատուկ ստեղծագործական ոճով, ասես ուղղակի մի նամակ լիներ, որ նա էլ չի գրել: Սակայն ես կարծում եմ, որ նամակներն էլ են շատ հետաքրքիր, քանի որ ինձ իրոք հետաքրքրում են, թե այդ տարիներին Թումանյանն ինչ թեմաների շուրջ է գրել իր հարազատներին ու մտերիմներին:

Եվ ընդհանրապես, մինչ այսօր էլ անցել են շատ ու շատ տարիներ Թումանյանի գրելուց հետո, սակայն մինչ այսօր տարբեր տարիքում մենք կարդում ենք նրա ստեղծագործությունները: