Բոլորս Թումանյանին ճանաչում ենք որպես գրող, բանաստեղծ, սակայն չգիտենք, որ նա նաև եղել է հասարակական գործիչ: Ուսումնասիրելով իր կենսագրությունը՝ կնկատենք, որ նա շատ է սիրել իր հայրենիքը, հոգ է տարել իր ազգի մասին ու շատ է կարևորել Հայաստանն իր հոդվածներում, նամակներում ու պատմվածքներում: Նրա նամակներից շատերը նվիրված են եղել հայրենիքին՝ ուղղված Զորավար Անդրանիկին: Իր նամակներում շեշտում էր, որ միշտ պատրաստ է կանգնել հայրենիքի կողքին, ամեն պահի ծառայել որպես կամավոր, օգնել ու աջակցել Հայաստանի բյուջեին: Մի խոսքով՝ Թումանյանը պատրաստ էր հանուն Հայաստանի ու հայ ժողովրդի անել ամեն հնարավոր բան, ինչ կարող էր: Դեռ պատանեկան տարիքից մեծ հետաքրքրությամբ ուսումնասիրում էր Զորավար Անդրանիկի, Հրայր Դժոխքի և շատ այլ հայդուկների գործունեությունը: Մեծ մասնակցություն ուներ հայ ազատագրական պայքարի մեջ և կարելի է ասել, որ այս ժամանակաշրջանում է Թումանյանը մուտք գործել հասարակական գործչի կյանք: Արդեն
1905-1906 թվականներին նա շատ մեծ ու նշանակալից դեր ուներ հայ ֆիդայական շարժման մեջ, շատ էր հետաքրքրված դրանով և շատ նամակներ էր ուղղում հայ ֆիդայիններին: Շատերս երևի լսել ենք, որ Թումանյանն իր կյանքի մի քանի տարին անցկացրել է բանտում: Իսկ ի՞նչն է եղել պատճառը՝ քչերը գիտեն: Հովհաննես Թումանյանը ձերբակալվել է, քանի որ հայ ազատագրական պայքարի հարցում նա հաշտության էր ձգտում: Ես կարծում եմ, որ Թումանյանի կյանքն ավելի հետաքրքիր է դառնում, երբ ուսումնասիրում ենք նրան ավելի խորը տեսանկյունից և որպես հասարակական գործիչ: Մինչ Թումանյանին հասարակական գործչի տեսանկյունից ուսումնասիրելը, չէի էլ պատկերցնում, որ բացի մանկական հեքիաթներ, սիրային բանաստեղծություններ ու շատ պատմվածքներ գրելուց նաև հետաքրքրված կլինի Հայաստանի խնդիրներով և մեծ դեր կունենա հայ ազատագրական պայքարի հարցում:
Հովհաննես Թումանյանը որպես հասարակական գործիչ
Մանուկյան Կարինա 