1․ Հայերենը հնդեվրոպական մայր լեզվից անջատվել է Ք․ ա․ IV հազարամյակի վերջին։
2․ Թորգոմա տուն կամ Թեգարամա երկիրը հիշատակվում է Ք․ ա․ XX-XVII դարերից։
3․ Առաջին համահայկական միասնական պետությունը առաջացել է Ք․ ա․ I հազարամյակի առաջին կեսին։
4․ Ուրարտուն ասուրա-բաբելական արձանագրություններում հիշատակվում է մինչև Ք․ ա․ IV դարի առաջին կեսը։
5․ Արամ անունով երկիրը հիշատակվում էր դեռևս Ք․ ա․ XXIII դարում։
6․ Սարդուրի I-ը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 835-825 թվականներին։
7․ Իշպուինին գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 825-810 թվականներին։
8․ Մենուան գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 810-786 թվականներին։
9․ Արգիշտի I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 786-764 թվականներին։
10․ Թիգլաթպալասար III-ը կարողացավ կասեցնել Վանի թագավորության՝ դեպի Բաբելոն շարժվող զորքերը Ք․ ա․ 743 թվականին։
11․ Ռուսա I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 735-մոտ 710-ական թվականների վերջ։
12․ Ռուսա I-ի հետ բախման արդյունքում Սարգոն II-ը անհաջողություն կրեց Ք․ ա․ 719 թվականին։
13․ Հայկազունների տոհմի իշխանությունը վերականգնվել է Ք․ ա․ VII դարում։
14․ Պարյուր Նահապետը թագադրվել և ճանաչվել է Հայաստանի թագավոր Ք․ ա․ 612 թվականին։
15․ Մարաստանի, Բաբելոնի և Հայաստանի դաշնակից զորքերը արշավեցին դեպի Ասորեստանի վերջին հենակետ Կարքեմիշ Ք․ ա․ 609 թվականին։
16․ Մարաստանի դեմ Կյուրոս Մեծի գլխավորած ապստամբությունը սկսվել է Ք․ ա․ 553 թվականին։
17․ Տիգրան Երվանդյանը, դաշնակից զորքերի գլուխ անցած, գրավեց Բաբելոնը Ք․ ա․ 539 թվականին։
18․ Դաշնակից երկրների զորքերը կործանեցին Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն Ք․ ա․ 612 թվականին։
19․ Դարեհ I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 522-486 թվականներին։
20․ Աքեմենյան տերությունը բաժանվել է վարչական 20 մեծ շրջանների Ք․ ա․ 520 թվականին։
21․ Դարեհ III Կոդոմանոսը դարձել է ողջ Աքեմենյան տերության տիրակալ Ք․ ա․ 336 թվականին։
22․ Արշամ Երվանդականը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 240 թվականին։
23․ Շամ (Սամոս) Երվանդականը իշխել է Ք․ ա․ մոտ 260-240 թվականներին։
24․ Երվանդ վերջինը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 220-201 թվականներին։
25․ Ալեքսանդր Մակեդոնացու տերությունը բաժանվեց մի քանի մասերի Ք․ ա․ 301 թվականին։
26․ Հայաստանի տարածքում առաջին անգամ հիշատակվում են Մեծ և Փոքր Հայքերը՝ որպես առանձին վարչական միավորներ Ք․ ա․ IV դարում։
27․ Ապամեայի հաշտության պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 188 թվականին։
28․ Մեծ Հայքը, Փոքր Հայքը և Ծոփքը անկախ են հռչակվել Ք․ ա․ 189 թվականին։
29․ Արտաշես I-ը վճռական հակահարված հասցրեց Անտիոքոս IV թագավորին Ք․ ա․ 165 թվականին։
30․ Արտաշատ մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ ա․ մոտ 185 թվականին։
31․ Մագնեսիայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ ա․ 190 թվականին։
32․ Արտաշես I-ի հրամանագիրը հողային բարեփոխման վերաբերյալ հրապարակվել է Ք․ ա․ 180 թվականին։
33․ Արտավազդ I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 160-115 թվականներին։
34․ Տիգրան I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 115-95 թվականներին։
35․ Տիգրան II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 95-55 թվականներին։
36․ Տիգրան Մեծը Ծոփքը միավորել է իր թագավորությանը Ք․ ա․ 94 թվականին։
37․ Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ ա․ 80-70-ական թվականներին։
38․ Տիգրան Մեծը Կորդուքը միացրել է Մեծ Հայքին Ք․ ա․ 94 թվականին։
39․ Հայկական բանակը նվաճեց Պտղոմայիս քաղաքը Ք․ ա․ 71 թվականին։
40․ Հայ-հռոմեական պատերազմի առաջին փուլը ընթացել է Ք․ ա․ 69-67 թվականներին։
41․ Հայ-հռոմեական պատերազմի երկրորդ փուլը ընթացել է Ք․ ա․ 66 թվականին։
42․ Լուկուլլոսի բանակը դուրս եկավ Կորդուքից և շարժվեց դեպի Արտաշատ Ք․ ա․ 68 թվականի գարնանը։
43․ Հրահատ III-ը պաշարեց Արտաշատ Ք․ ա․ 66 թվականին։
44․ Պոմպեոսի և Տիգրան Մեծի միջև սկսվեցին հաշտության բանակցությունները Ք․ ա․ 66 թվականի սեպտեմբերին։
45․ Հռոմեական բանակը Լուկուլլոսի գլխավորությամբ մտավ Հայաստան Ք․ ա․ 69 թվականի գարնանը։
46․ Արտաշատի պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 66 թվականին։
47․ Արտավազդ II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 55-34 թվականներին։
48․ Հայ-պարթևական պայմանագիրը Արտավազդ II-ի և Օրոդես II-ի միջև կնքվել է Ք․ ա․ 54 թվականին։
49․ Խառանի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ ա․ 53 թվականի մայիսի 6-ին։
50․ Անտոնիոսը Պարթևստանի դեմ արշավելու նպատակով ժամանել է Արևելք Ք․ ա․ 36 թվականին։
51․ Անտոնիոսը 60-հազարանոց զորքով արշավեց Հայաստան Ք․ ա․ 34 թվականի ամռանը։
52․ Արտաշես II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 30-20 թվականներին։
53․ Տիգրան III-ը գահակալել է Ք․ ա․ 20-8 թվականներին։
54․ Տիգրան IV-ը առաջին անգամ գահակալել է Ք․ ա․ 8-5 թվականներին։
55․ Արտավազդ III-ը գահակալել է Ք․ ա․ 5-2 թվականներին։
56․ Հռոմի դրածո Տիգրան VI-ը Հայաստանում գահ է բարձրացել 60 թվականին։
57․ Կորբուլոնը սկսել է բանակցությունները Վաղարշի և Տրդատի հետ՝ վերջինիս թագադրելու՝ Ներոնի առաջարկի շուրջ 64 թվականին։
58․ Տրդատը մեկնում է Հռոմ՝ թագը Ներոնից ստանալու նպատակով 65 թվականին։
59․ Տրդատ I-ը ալաններին վտարել է Հայաստանից 72 թվականին։
60․ Սանատրուկը գահակալել է 88-110 թվականներին։
61․ Հայոց գահը հանձնվել է Բակուր Արշակունուն 161 թվականին։
62․ Սոհեմոս-Տիգրանը գահակալել է մինչև 185 թվականը։
63․ Հայոց Խոսրով I թագավորը գահակալել է 198-215 թվականներին։
64․ Տրդատ II-ը գահակալել է 216-252 թվականներին։
65․ Տրդատ Արշակունին մենամարտում հաղթել է գոթերի իշխանին 276 թվականին։
66․ Ոսխայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել 297 թվականին։
67․ Մծբինի 40-ամյա խաղաղության պայմանագիրը կնքվել է 298 թվականին։
68․ Տրդատ III-ը վերջնականապես հաստատվել է գահին 298 թվականին։
69․ Հելլենիզմի դարաշրջանը Հայաստանում սկսվել է Ք․ ա․ III դարից։
70․ Հայկական մեհենագրության գործածությունը արգելվել է IV դարում։
71․ Հայաստանում հայտնաբերված արամեատառ արձանագրությունները թվագրվում են Ք․ ա․ II – Ք․ հ․ II դարերով։
72․ Արևելյան Հայաստանի արքունի գրագրության մեջ սկսեց կիրառվել պահլավերենը (միջին պարսկերեն) 387 թվականից հետո։
73․ Տրդատ I-ը կառուցել է Գառնիի ամրոցը 76 թվականին։
74․ Հայերի ծագման մասին վրացական ավանդազրույցը գրի է առնվել IX-XI դարերում։
1․ Հայերենը հնդեվրոպական մայր լեզվից անջատվել է Ք․ ա․ IV հազարամյակի վերջին։
2․ Թորգոմա տուն կամ Թեգարամա երկիրը հիշատակվում է Ք․ ա․ XX-XVII դարերից։
3․ Առաջին համահայկական միասնական պետությունը առաջացել է Ք․ ա․ I հազարամյակի առաջին կեսին։
4․ Ուրարտուն ասուրա-բաբելական արձանագրություններում հիշատակվում է մինչև Ք․ ա․ IV դարի առաջին կեսը։
5․ Արամ անունով երկիրը հիշատակվում էր դեռևս Ք․ ա․ XXIII դարում։
6․ Սարդուրի I-ը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 835-825 թվականներին։
7․ Իշպուինին գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 825-810 թվականներին։
8․ Մենուան գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 810-786 թվականներին։
9․ Արգիշտի I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 786-764 թվականներին։
10․ Թիգլաթպալասար III-ը կարողացավ կասեցնել Վանի թագավորության՝ դեպի Բաբելոն շարժվող զորքերը Ք․ ա․ 743 թվականին։
11․ Ռուսա I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 735-մոտ 710-ական թվականների վերջ։
12․ Ռուսա I-ի հետ բախման արդյունքում Սարգոն II-ը անհաջողություն կրեց Ք․ ա․ 719 թվականին։
13․ Հայկազունների տոհմի իշխանությունը վերականգնվել է Ք․ ա․ VII դարում։
14․ Պարյուր Նահապետը թագադրվել և ճանաչվել է Հայաստանի թագավոր Ք․ ա․ 612 թվականին։
15․ Մարաստանի, Բաբելոնի և Հայաստանի դաշնակից զորքերը արշավեցին դեպի Ասորեստանի վերջին հենակետ Կարքեմիշ Ք․ ա․ 609 թվականին։
16․ Մարաստանի դեմ Կյուրոս Մեծի գլխավորած ապստամբությունը սկսվել է Ք․ ա․ 553 թվականին։
17․ Տիգրան Երվանդյանը, դաշնակից զորքերի գլուխ անցած, գրավեց Բաբելոնը Ք․ ա․ 539 թվականին։
18․ Դաշնակից երկրների զորքերը կործանեցին Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն Ք․ ա․ 612 թվականին։
19․ Դարեհ I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 522-486 թվականներին։
20․ Աքեմենյան տերությունը բաժանվել է վարչական 20 մեծ շրջանների Ք․ ա․ 520 թվականին։
21․ Դարեհ III Կոդոմանոսը դարձել է ողջ Աքեմենյան տերության տիրակալ Ք․ ա․ 336 թվականին։
22․ Արշամ Երվանդականը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 240 թվականին։
23․ Շամ (Սամոս) Երվանդականը իշխել է Ք․ ա․ մոտ 260-240 թվականներին։
24․ Երվանդ վերջինը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 220-201 թվականներին։
25․ Ալեքսանդր Մակեդոնացու տերությունը բաժանվեց մի քանի մասերի Ք․ ա․ 301 թվականին։
26․ Հայաստանի տարածքում առաջին անգամ հիշատակվում են Մեծ և Փոքր Հայքերը՝ որպես առանձին վարչական միավորներ Ք․ ա․ IV դարում։
27․ Ապամեայի հաշտության պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 188 թվականին։
28․ Մեծ Հայքը, Փոքր Հայքը և Ծոփքը անկախ են հռչակվել Ք․ ա․ 189 թվականին։
29․ Արտաշես I-ը վճռական հակահարված հասցրեց Անտիոքոս IV թագավորին Ք․ ա․ 165 թվականին։
30․ Արտաշատ մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ ա․ մոտ 185 թվականին։
31․ Մագնեսիայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ ա․ 190 թվականին։
32․ Արտաշես I-ի հրամանագիրը հողային բարեփոխման վերաբերյալ հրապարակվել է Ք․ ա․ 180 թվականին։
33․ Արտավազդ I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 160-115 թվականներին։
34․ Տիգրան I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 115-95 թվականներին։
35․ Տիգրան II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 95-55 թվականներին։
36․ Տիգրան Մեծը Ծոփքը միավորել է իր թագավորությանը Ք․ ա․ 94 թվականին։
37․ Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ ա․ 80-70-ական թվականներին։
38․ Տիգրան Մեծը Կորդուքը միացրել է Մեծ Հայքին Ք․ ա․ 94 թվականին։
39․ Հայկական բանակը նվաճեց Պտղոմայիս քաղաքը Ք․ ա․ 71 թվականին։
40․ Հայ-հռոմեական պատերազմի առաջին փուլը ընթացել է Ք․ ա․ 69-67 թվականներին։
41․ Հայ-հռոմեական պատերազմի երկրորդ փուլը ընթացել է Ք․ ա․ 66 թվականին։
42․ Լուկուլլոսի բանակը դուրս եկավ Կորդուքից և շարժվեց դեպի Արտաշատ Ք․ ա․ 68 թվականի գարնանը։
43․ Հրահատ III-ը պաշարեց Արտաշատ Ք․ ա․ 66 թվականին։
44․ Պոմպեոսի և Տիգրան Մեծի միջև սկսվեցին հաշտության բանակցությունները Ք․ ա․ 66 թվականի սեպտեմբերին։
45․ Հռոմեական բանակը Լուկուլլոսի գլխավորությամբ մտավ Հայաստան Ք․ ա․ 69 թվականի գարնանը։
46․ Արտաշատի պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 66 թվականին։
47․ Արտավազդ II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 55-34 թվականներին։
48․ Հայ-պարթևական պայմանագիրը Արտավազդ II-ի և Օրոդես II-ի միջև կնքվել է Ք․ ա․ 54 թվականին։
49․ Խառանի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ ա․ 53 թվականի մայիսի 6-ին։
50․ Անտոնիոսը Պարթևստանի դեմ արշավելու նպատակով ժամանել է Արևելք Ք․ ա․ 36 թվականին։
51․ Անտոնիոսը 60-հազարանոց զորքով արշավեց Հայաստան Ք․ ա․ 34 թվականի ամռանը։
52․ Արտաշես II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 30-20 թվականներին։
53․ Տիգրան III-ը գահակալել է Ք․ ա․ 20-8 թվականներին։
54․ Տիգրան IV-ը առաջին անգամ գահակալել է Ք․ ա․ 8-5 թվականներին։
55․ Արտավազդ III-ը գահակալել է Ք․ ա․ 5-2 թվականներին։
56․ Հռոմի դրածո Տիգրան VI-ը Հայաստանում գահ է բարձրացել 60 թվականին։
57․ Կորբուլոնը սկսել է բանակցությունները Վաղարշի և Տրդատի հետ՝ վերջինիս թագադրելու՝ Ներոնի առաջարկի շուրջ 64 թվականին։
58․ Տրդատը մեկնում է Հռոմ՝ թագը Ներոնից ստանալու նպատակով 65 թվականին։
59․ Տրդատ I-ը ալաններին վտարել է Հայաստանից 72 թվականին։
60․ Սանատրուկը գահակալել է 88-110 թվականներին։
61․ Հայոց գահը հանձնվել է Բակուր Արշակունուն 161 թվականին։
62․ Սոհեմոս-Տիգրանը գահակալել է մինչև 185 թվականը։
63․ Հայոց Խոսրով I թագավորը գահակալել է 198-215 թվականներին։
64․ Տրդատ II-ը գահակալել է 216-252 թվականներին։
65․ Տրդատ Արշակունին մենամարտում հաղթել է գոթերի իշխանին 276 թվականին։
66․ Ոսխայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել 297 թվականին։
67․ Մծբինի 40-ամյա խաղաղության պայմանագիրը կնքվել է 298 թվականին։
68․ Տրդատ III-ը վերջնականապես հաստատվել է գահին 298 թվականին։
69․ Հելլենիզմի դարաշրջանը Հայաստանում սկսվել է Ք․ ա․ III դարից։
70․ Հայկական մեհենագրության գործածությունը արգելվել է IV դարում։
71․ Հայաստանում հայտնաբերված արամեատառ արձանագրությունները թվագրվում են Ք․ ա․ II – Ք․ հ․ II դարերով։
72․ Արևելյան Հայաստանի արքունի գրագրության մեջ սկսեց կիրառվել պահլավերենը (միջին պարսկերեն) 387 թվականից հետո։
73․ Տրդատ I-ը կառուցել է Գառնիի ամրոցը 76 թվականին։
74․ Հայերի ծագման մասին վրացական ավանդազրույցը գրի է առնվել IX-XI դարերում։
Մանուկյան Կարինա 