Պատմության շտեմարան մաս I, բաժին I

1․ Հայերենը հնդեվրոպական մայր լեզվից անջատվել է Ք․ ա․ IV հազարամյակի վերջին։

2․ Թորգոմա տուն կամ Թեգարամա երկիրը հիշատակվում է Ք․ ա․ XX-XVII դարերից։

3․ Առաջին համահայկական միասնական պետությունը առաջացել է Ք․ ա․ I հազարամյակի առաջին կեսին։

4․ Ուրարտուն ասուրա-բաբելական արձանագրություններում հիշատակվում է մինչև Ք․ ա․ IV դարի առաջին կեսը։

5․ Արամ անունով երկիրը հիշատակվում էր դեռևս Ք․ ա․ XXIII դարում։

6․ Սարդուրի I-ը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 835-825 թվականներին։

7․ Իշպուինին գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 825-810 թվականներին։

8․ Մենուան գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 810-786 թվականներին։

9․ Արգիշտի I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 786-764 թվականներին։

10․ Թիգլաթպալասար III-ը կարողացավ կասեցնել Վանի թագավորության՝ դեպի Բաբելոն շարժվող զորքերը Ք․ ա․ 743 թվականին։

11․ Ռուսա I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 735-մոտ 710-ական թվականների վերջ։

12․ Ռուսա I-ի հետ բախման արդյունքում Սարգոն II-ը անհաջողություն կրեց Ք․ ա․ 719 թվականին։

13․ Հայկազունների տոհմի իշխանությունը վերականգնվել է Ք․ ա․ VII դարում։

14․ Պարյուր Նահապետը թագադրվել և ճանաչվել է Հայաստանի թագավոր Ք․ ա․ 612 թվականին։

15․ Մարաստանի, Բաբելոնի և Հայաստանի դաշնակից զորքերը արշավեցին դեպի Ասորեստանի վերջին հենակետ Կարքեմիշ Ք․ ա․ 609 թվականին։

16․ Մարաստանի դեմ Կյուրոս Մեծի գլխավորած ապստամբությունը սկսվել է Ք․ ա․ 553 թվականին։

17․ Տիգրան Երվանդյանը, դաշնակից զորքերի գլուխ անցած, գրավեց Բաբելոնը Ք․ ա․ 539 թվականին։

18․ Դաշնակից երկրների զորքերը կործանեցին Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն Ք․ ա․ 612 թվականին։

19․ Դարեհ I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 522-486 թվականներին։

20․ Աքեմենյան տերությունը բաժանվել է վարչական 20 մեծ շրջանների Ք․ ա․ 520 թվականին։

21․ Դարեհ III Կոդոմանոսը դարձել է ողջ Աքեմենյան տերության տիրակալ Ք․ ա․ 336 թվականին։

22․ Արշամ Երվանդականը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 240 թվականին։

23․ Շամ (Սամոս) Երվանդականը իշխել է Ք․ ա․ մոտ 260-240 թվականներին։

24․ Երվանդ վերջինը գահակալել է Ք․ ա․ մոտ 220-201 թվականներին։

25․ Ալեքսանդր Մակեդոնացու տերությունը բաժանվեց մի քանի մասերի Ք․ ա․ 301 թվականին։

26․ Հայաստանի տարածքում առաջին անգամ հիշատակվում են Մեծ և Փոքր Հայքերը՝ որպես առանձին վարչական միավորներ Ք․ ա․ IV դարում։

27․ Ապամեայի հաշտության պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 188 թվականին։

28․ Մեծ Հայքը, Փոքր Հայքը և Ծոփքը անկախ են հռչակվել Ք․ ա․ 189 թվականին։

29․ Արտաշես I-ը վճռական հակահարված հասցրեց Անտիոքոս IV թագավորին Ք․ ա․ 165 թվականին։

30․ Արտաշատ մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ ա․ մոտ 185 թվականին։

31․ Մագնեսիայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ ա․ 190 թվականին։

32․ Արտաշես I-ի հրամանագիրը հողային բարեփոխման վերաբերյալ հրապարակվել է Ք․ ա․ 180 թվականին։

33․ Արտավազդ I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 160-115 թվականներին։

34․ Տիգրան I-ը գահակալել է Ք․ ա․ 115-95 թվականներին։

35․ Տիգրան II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 95-55 թվականներին։

36․ Տիգրան Մեծը Ծոփքը միավորել է իր թագավորությանը Ք․ ա․ 94 թվականին։

37․ Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ ա․ 80-70-ական թվականներին։

38․ Տիգրան Մեծը Կորդուքը միացրել է Մեծ Հայքին Ք․ ա․ 94 թվականին։

39․ Հայկական բանակը նվաճեց Պտղոմայիս քաղաքը Ք․ ա․ 71 թվականին։

40․ Հայ-հռոմեական պատերազմի առաջին փուլը ընթացել է Ք․ ա․ 69-67 թվականներին։

41․ Հայ-հռոմեական պատերազմի երկրորդ փուլը ընթացել է Ք․ ա․ 66 թվականին։

42․ Լուկուլլոսի բանակը դուրս եկավ Կորդուքից և շարժվեց դեպի Արտաշատ Ք․ ա․ 68 թվականի գարնանը։

43․ Հրահատ III-ը պաշարեց Արտաշատ Ք․ ա․ 66 թվականին։

44․ Պոմպեոսի և Տիգրան Մեծի միջև սկսվեցին հաշտության բանակցությունները Ք․ ա․ 66 թվականի սեպտեմբերին։

45․ Հռոմեական բանակը Լուկուլլոսի գլխավորությամբ մտավ Հայաստան Ք․ ա․ 69 թվականի գարնանը։

46․ Արտաշատի պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 66 թվականին։

47․ Արտավազդ II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 55-34 թվականներին։

48․ Հայ-պարթևական պայմանագիրը Արտավազդ II-ի և Օրոդես II-ի միջև կնքվել է Ք․ ա․ 54 թվականին։

49․ Խառանի ճակատամարտը տեղի է ունեցել Ք․ ա․ 53 թվականի մայիսի 6-ին։

50․ Անտոնիոսը Պարթևստանի դեմ արշավելու նպատակով ժամանել է Արևելք Ք․ ա․ 36 թվականին։

51․ Անտոնիոսը 60-հազարանոց զորքով արշավեց Հայաստան Ք․ ա․ 34 թվականի ամռանը։

52․ Արտաշես II-ը գահակալել է Ք․ ա․ 30-20 թվականներին։

53․ Տիգրան III-ը գահակալել է Ք․ ա․ 20-8 թվականներին։

54․ Տիգրան IV-ը առաջին անգամ գահակալել է Ք․ ա․ 8-5 թվականներին։

55․ Արտավազդ III-ը գահակալել է Ք․ ա․ 5-2 թվականներին։

56․ Հռոմի դրածո Տիգրան VI-ը Հայաստանում գահ է բարձրացել 60 թվականին։

57․ Կորբուլոնը սկսել է բանակցությունները Վաղարշի և Տրդատի հետ՝ վերջինիս թագադրելու՝ Ներոնի առաջարկի շուրջ 64 թվականին։

58․ Տրդատը մեկնում է Հռոմ՝ թագը Ներոնից ստանալու նպատակով 65 թվականին։

59․ Տրդատ I-ը ալաններին վտարել է Հայաստանից 72 թվականին։

60․ Սանատրուկը գահակալել է 88-110 թվականներին։

61․ Հայոց գահը հանձնվել է Բակուր Արշակունուն 161 թվականին։

62․ Սոհեմոս-Տիգրանը գահակալել է մինչև 185 թվականը։

63․ Հայոց Խոսրով I թագավորը գահակալել է 198-215 թվականներին։

64․ Տրդատ II-ը գահակալել է 216-252 թվականներին։

65․ Տրդատ Արշակունին մենամարտում հաղթել է գոթերի իշխանին 276 թվականին։

66․ Ոսխայի ճակատամարտը տեղի է ունեցել 297 թվականին։

67․ Մծբինի 40-ամյա խաղաղության պայմանագիրը կնքվել է 298 թվականին։

68․ Տրդատ III-ը վերջնականապես հաստատվել է գահին 298 թվականին։

69․ Հելլենիզմի դարաշրջանը Հայաստանում սկսվել է Ք․ ա․ III դարից։

70․ Հայկական մեհենագրության գործածությունը արգելվել է IV դարում։

71․ Հայաստանում հայտնաբերված արամեատառ արձանագրությունները թվագրվում են Ք․ ա․ II – Ք․ հ․ II դարերով։

72․ Արևելյան Հայաստանի արքունի գրագրության մեջ սկսեց կիրառվել պահլավերենը (միջին պարսկերեն) 387 թվականից հետո։

73․ Տրդատ I-ը կառուցել է Գառնիի ամրոցը 76 թվականին։

74․ Հայերի ծագման մասին վրացական ավանդազրույցը գրի է առնվել IX-XI դարերում։