Ընդհանուր բնութագիր
Թթվածինը երկրագնդի վրա ամենատարածված տարրն է: Երկրակեղևում այդ տարրի զանգվածային բաժինը 47,2 % է: Թթվածինը պարբերական համակարգում գտնվում է երկրորդ պարբերության Vl խմբի գլխավոր ենթախմբում: Կարգաթիվը 8 է, միջուկի լիցքը՝ +8: Թթվածնի ատոմում առկա 8 էլեկտրոնները ըստ էներգիական մակարդակների բաշխված են հետևյալ կերպ՝ առաջին մակարդակում2 էլեկտրոն, իսկ երկրորդում (արտաքին) 6: Թթվածինը միացություններում երկվալենտ է: Թթվածին պարզ նյութը կազմում է օդի 1/5 մասը: Օդի թթվածինը հիմնականում ծախսվում է նյութերի այրման, օքսիդացման, օրգանական նյութերի նեխման և կենդանի օրգանիզմների շնչառության վրա: Սակայն, ծախսված թթվածինը վերականգնվում է լուսասինթեզով, որը հիմնականում տեղի է ունենում բույսերի միջոցով: Թթվածինը մտնում է բոլոր այն նյութերի բադադրության մեջ, որոնցից կազմված են կենդանի օրգանիզմները, օրինակ, մարդու օրգանիզմը պարունակում է մոտավորապես 65 % թթվածին։ Այն ազատ վիճակում գտնվում է մթնոլորտային օդում: Թթվածնի հատկություններն ուսումնասիրելու համար այն պետք է ստանալ մաքուր վիճակում:
Ստացում
Բնության մեջ թթվածնի ահռելի ծախսը լրացնում է ֆոտոսինթեզը, որը ընթանում է լույսի և քլորոֆիլի պայմաններում: Արտադրության մեջ թթվածինը ստացվում է օդից։ թթվածինը պահում են պողպատե գլանանոթներում (բալոններում): Մաքուր թթվածին ստանում են նաև ջրի էլեկտրոլիզի միջոցով: Լաբորատորիայում թթվածինը ստանում են թթվածին պարունակող բարդ նյութերի քայքայումից: Շվեդացի գիտնական Կարլ Շելեն 1771թ.առաջին անգամ թթվածին է ստացել:
Ֆիզիկական հատկություններ
Հայտնի է, որ թթվածինը՝
սովորական պայմաններում գազ է, հոտ չունի, անգույն է, համ չունի, հեղուկ և պինդ վիճակում երկնագույն է, հեղուկ վիճակում դեպի մագնիսն է ձգվում և այլն: Թթվածինը ջրում քիչ է լուծվում:
Քիմիական հատկություններ
Թթվածինն ազատ վիճակում քիմիապես ակտիվ պարզ նյութերից է ու հեշտությամբ փոխազդում է մեծ թվով պարզ և բարդ նյութերի հետ։ Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են գրեթե բոլոր ոչ մետաղները, բացի մի քանիսից՝ ֆտորից, քլորից, բրոմից, յոդից: Փոխազդում է ածխի հետ։ Կարևոր է նշել, որ թթվածնի պակասի դեպքում ածխի այրումից առաջանում է գազ՝ ածխածնի օքսիդ, որը խիստ վտանգավոր է: Նաև փոխազդում է ֆոսֆորի հետ: Թթվածնի հետ լավ փոխազդում են նաև գրեթե բոլոր մետաղները, օրինակ՝ ոսկին (Au)։ Պղինձը (Cu) միանում է թթվածնին՝ առաջացնելով սև փոշի:
Մանուկյան Կարինա 